Скоро 20.000 мажи ја напуштиле Украина од почетокот на војната за да избегнат регрутирање, откри големата истрага на Би-Би-Си. Некои пливаат низ опасни реки за да ја напуштат земјата. Други едноставно излегуваат под закрила на темнината.

Други 21.113 мажи се обиделе да побегнат, но биле фатени од украинските власти, потврди Киев. По руската инвазија, на повеќето мажи на возраст меѓу 18 и 60 години им било забрането да излегуваат. Но, бројките до кои дојде Би-Би-Си откриваат дека десетици мажи секојдневно успеваат да побегнат.

Британскиот медиум успеа да разговара со неколку мажи кои избегале за да се приклучат на семејството во странство, да студираат или едноставно да заработат за живот.

„Што да правам во Украина?“ вели младиот Евгениј. „Не сака секој да биде војник, не треба за тоа да ја затворат целата земја. Не можете да ги заокружите сите како што правеа во Советскиот Сојуз“.

Би-Би-Си откри – барајќи податоци за нелегални гранични премини од соседните Романија, Молдавија, Полска, Унгарија и Словачка – дека 19.740 мажи илегално преминале во тие земји помеѓу февруари 2022 и 31 август 2023 година.

Иако не се знае со сигурност како овие луѓе избегале, се знае какви методи користеле останатите 21.113 кои биле фатени во обидот. Мнозинството – 14.313 – се обиделе да пешачат или да пливаат преку границата, а останатите 6.800 се потпираат на лажно добиените официјални документи во кои се наведени лажни исклучоци како што се фиктивни болести, соопштија украинските власти.

Меѓу оние кои се исклучени од воената служба се мажи со здравствени проблеми и татковци на три или повеќе деца.

Во август, украинскиот претседател Володимир Зеленски ги повика „коруптивните одлуки“ донесени од воено-медицинските комисии во земјата, за кои рече дека резултирале со десеткратно зголемување на исклучоците од февруари 2022 година. Тој најави дека сите регионални службеници задолжени за воената регрутација ќе бидат отстранети , а повеќе од 30 лица се кривично пријавени.

Повеќе од 40.000 мажи кои побегнале или се обиделе да побегнат би можеле да претставуваат значителен дел од мажите кои ѝ се потребни на Украина за да ја пополни својата армија. Во август американските власти процениле дека бројот на загинати во украинската армија е до 70.000. Киев не сака да дава цифра, исто како што не сака да објавува официјални податоци за големината на својата армија.

Сепак, новиот министер за одбрана Рустем Умеров во септември на европски форум изјави дека во украинските вооружени сили има повеќе од 800.000 војници. Некои од бегствата беа драматични.

Едно видео од бегството покажува човек како плива преку реката Днестар кон Молдавија, додека молдавските граничари го бркаат. Друго ги покажува оние случаи со фатални последици – тела исфрлени на брегот на мажите кои се удавиле обидувајќи се да ја преминат реката Тиса меѓу Украина и Романија.

Млад Украинец кој успеал да добие валидно ослободување вели дека не можел да ги натера граничарите да го сфатат сериозно во тоа време. Тој вели дека бил возбуден што ќе биде примен да студира на странски универзитет и што ќе му биде издадена студентска дозвола да ја напушти Украина, но набрзо сфатил дека тоа нема да биде доволно.

Наместо тоа, младиот Украинец ја напуштил земјата со препливање преку реката Тиса до Романија. Тој стигнал до украинската страна на границата со помош на пријател, но другиот бегалец, кого новинарите го нарекуваат Данило, вели дека контактирал преку Телеграм со некого кој го организирал преминувањето на Тиса.

Апликацијата за пораки Телеграм е популарна платформа за шверцерите да ги рекламираат своите услуги, откри Би-Би-Си. Таен новинар кој работел на истрагата на Би-Би-Си, со кодно име Андреј, поминал еден месец допишувајќи се со шверцерите, претставувајќи се како Украинец кој сака да ја напушти земјата.

Тој откри најмалку шест групи на Телеграм – со членство од 100 до неколку илјади луѓе. Тој вели дека нуделе низа услуги, од додавање лажни деца во неговото семејство, до најскапата опција – потврда за медицинско ослободување, позната како „бел картон“ што ќе му овозможи да замине и да се врати во Украина кога ќе посака.

Му било кажано дека ќе биде потребно до една недела да се направи и ќе го чини околу 4.300 долари. Во цената е вклучен и поткуп на службеникот кој го изработил билетот.

Сите оние со кои Би-Би-Си разговараше успешно ја напуштиле земјата, но оние што биле фатени од украинските власти ризикуваат казни од 92 до 230 долари и до осум години затвор. Не е јасно дали оние кои ќе побегнат и ќе одлучат да се вратат во Украина во иднина би можеле да се соочат со ретроспективна казна.

Бидејќи крајот на војната со Русија не е на повидок, не е јасно кога ова прашање ќе стане актуелно. Во меѓувреме, додека конфликтот се претвора во војна за трошење, на Украина и се потребни сите војници што може да ги добие.