Оваа недела се навршуваат шест месеци откако Махса Амини беше уапсен поради наводно непочитување на строгите правила за хиџаб во Иран. Таа почина за неколку дена, што ги предизвика најголемите протести во Иран во последните години, пишува „Франс Прес“.

22-годишната Иранка со курдско потекло стана познато име во Иран, фокусна точка на повиците за промени. Низ светот, таа стана херој за активистите за правата на жените и симбол за западните противници на Исламската Република.

Амини го посетила Техеран со нејзиниот брат и роднините минатиот септември. Таа била уапсена кога излегувале од метро станицата. Моралната полиција ја обвини дека е „несоодветно“ облечена и ја привеле во полициска станица.

Mahsa Amini 'a symbol' in Iran six months after her death https://t.co/NBQQkzxQXA pic.twitter.com/3U5eyONSMG

— FRANCE 24 (@FRANCE24) March 16, 2023

На снимките од безбедносните камери се гледа дека таа во полициската станица паднала по расправија со полицајка. Таа поминала три дена во болница во кома и почина на 16 септември, за што властите ги обвинија нејзините здравствени проблеми.

За многумина, оваа млада жена од западниот ирански град Сакеза ја персонифицира борбата против обврската да се носи хиџаб. Нејзиното име стана фокусна точка на протестното движење кое со месеци ја потресуваше земјата. На епитафот на нејзиниот гроб пишува: „Ти не умре Махса, твоето име стана симбол“.

Речиси преку ноќ, нејзиниот портрет стана сеприсутен во иранските градови, закачен на ѕидовите и прикажан на транспарентите на демонстрантите. Тој се појави на насловните страници на некои списанија објавени во Иран, вклучувајќи го и списанието „Андише Руја“. „Непозната пред нејзината смрт, Махса стана симбол на угнетување и нејзиното невино лице ја зајакнува таа слика“, рече политикологот Ахмад Зејдабади.

Протестите за нејзината смрт, кои започнаа во Техеран и нејзиниот роден Курдистан, брзо прераснаа во национално движење за промени.

Јавниот гнев поради нејзината смрт додаде „на низа прашања, вклучително и економската криза, односот кон моралното полициско работење и политичките прашања, како што се одлуките на конзервативниот чуварски совет да ги дисквалификува кандидатите за избори“, рече социологот Абас Абди.

Предводени од млади луѓе кои бараат поголема родова еднаквост и поголема отвореност без лидер или политичка агенда, уличните протести го достигнаа својот врв кон крајот на минатата година.

Стотици луѓе се убиени, вклучително и десетици безбедносни сили, а илјадници се уапсени за учество во, како што официјалните лица ги опишаа како „немири“, за кои се обвинети непријателските сили поврзани со САД, Израел и нивните сојузници.

Во февруари, откако протестите стивнаа и врховниот водач ајатолахот Али Хамнеи прогласи делумна амнестија, властите почнаа да ослободуваат илјадници луѓе уапсени во врска со протестите.

Mass protests in Iran against the totalitarian regime tonight. The people are demanding change!

Oh wait it’s actually France, nothing to see here… pic.twitter.com/agdb1gVxXi

— #SocialistSunday (@socialistsunday) March 16, 2023

Властите велат дека досега се ослободени околу 22.600 луѓе „поврзани со немирите“. Но, тие соопштија дека демонстрантите може да се вратат на улиците бидејќи не се решени причините за нивното незадоволство.

Масовните протести во Иран, меѓу најголемите од револуцијата во 1979 година, поттикнаа некои од опозицијата во егзил да кажат дека промената на режимот е неизбежна.

„Некои луѓе, особено во дијаспората, погрешно се обложуваат на падот на Исламската Република во многу блиска иднина“, вели политикологот Зејдабади. Зејдабади смета дека емигрантите погрешно ја разбрале природата на протестното движење, кое според него е повеќе граѓанско отколку политичко.

Тој нагласи дека, ако се гледа на тој начин, движењето постигнало резултати, особено во однос на тивко релаксирање на спроведувањето на правилата за облекување за жените. „Одреден степен на слобода од хиџаб се толерира дури и ако законите и правилата не се променети“, рече Зејдабади.

Тој очекува подеднакво дискретни и претпазливи реформи и во другите области, пред се во економијата, под притисок на инфлацијата од околу 50 проценти и рекордната депрецијација на ријалот во однос на американскиот долар.

„Изгледа дека Исламската Република сфати дека треба да ја промени својата политика, иако во владата нема консензус за постојан одговор на предизвиците.