ИСТАНБУЛ

„Тоа беше најдоброто време, тоа беше најлошото време, тоа беше време на мудрост, тоа беше време на глупости, беше епоха на верување, епоха на неверување, беше сезона на светлина, беше сезоната на темнина, беше пролет на надеж, беше зима на очај, имавме сè пред нас, немавме ништо пред нас… “

Вака Чарлс Дикенс ја започнува неговата „Приказна за два града“ во која маестрално го доловува духот на Европа во тоа време преку Лондон и Париз, и претстојната Француска револуција. Навистина, периоди на големи промени во долго утврдениот информативен, политички и економски статус кво, се еднакви на најдобрите и најлошите времиња. Ова е случајот, поради две причини. Првата е самата промена, која сама по себе е закана за победниците а надеж за губитниците на сегашното стратешко опкружување. Второ, во случајов нема да има фаворизирање на страни, туку оваа промена се однесува на главните параметри, па дури и правилата на игра. Природната селекција, базирана на прилагодливост, која ќе одреди нови форми и нови победници.

Влезете во „Храбриот нов свет“ на интелигенцијата

Со развојот на дигиталната ера, светот на интелигенцијата претрпува длабоки промени, а технологијата и растечката меѓусебна поврзаност се во епицентарот на овие промени. Играта и нејзините правила никогаш повеќе нема да бидат исти.

Првото нешто што треба да се сфати е интернетот, социјалните мрежи и сличните платформи и нивната улога во директно собирање на информации.

Во моментов, секој активен вооружен конфликт има и „интернет фронт“ како и информативна геополитичка димензија – или „инфосфера“ – каде војната продолжува да се води со други средства. Овој фронт претставува разузнавачка арена за собирање податоци, а се користи и за анализа на информации како и манипулирање со противникот.

Со воведување на „смартфон“ и социјални мрежи во воените зони одбележана е епохата на софтверското разузнавање или OSINT за аналитичарите. Пред само неколку години, редовниот персонал и воените платеници поврзани со руската кампања во источна Украина, ненамерно, открија многу информации поврзани со нивните гео-локации, нивните воени мисии, како и испораката на оружје на борците против „Украинскиот режим“.

На сличен начин, објавите на припадниците на сириската армија на социјалните мрежи веќе долго време ни овозможуваат да ги идентификуваме оружјето, единиците и клучни команданти кои се дел од кампањата на силите на Асад. Ваквите трендови денес се однесуваат на скоро сите конфликти во секој агол на планетата.

Дали останува простор за воени тајни?

Ѓаволот е во деталите. Овој израз е веројатно најточна претстава на современите напори за дигиталното разузнавање. Снајперска пушка напуштена на бојното поле или телохранител што обезбедува некој од генералите на режимот на Асад во Сирија, поддржан од Русија, може да каже многу за тоа како денес се набљудува војната. Ова што го зборувам не е хипотетички или футуристички концепт. Ова се случува сега, додека го читате овој текст.

Клучното прашање е, дали војските и безбедносните агенции можат да пливаат против струјата? Па, сигурно дека се обидуваат. Во последниве години, на пример, вооружените сили на Руската Федерација усвоија нови регулативи со кои се забрануваат селфија, употреба на социјални мрежи и поставување на видео материјал онлајн. Но, постои суштински проблем со кој треба да се соочат.

Додека воените сили ширум светот се борат за да ги зачуваат своите воени тајни – се уште им претстои тешка битка. Забраните за селфиња веројатно се почитуваат од елитните единици и нивните високо обучени и добро дисциплинирани кадри. Сепак, хибридната војна вклучува голем број на наемници, приватни воени лица и паравоени формации. Да се гарантира дигитална дисциплина за овие формации не е лесна работа. Освен тоа, гарантирање на истите дигитални правила на воените регрути е подеднакво тежок потфат. Мора да се напомени дека забраната за селфи за само една страна – учесник во воените дејствија, секако не е доволна. Освен ако, на пример, истите правила ги следат и украинските војници – руската тајна кампања во источна Украина сепак може да биде разоткриена.

Кога се проценува кумулативно преку кластери, социјалните мрежи и онлајн комуникацијата може да понуди значаен увид во ситуацијата на теренот за дигиталните аналитичари. Во неодамнешната војна во Нагорно-Карабах, на пример, мојот колега Бариш Кирдемир ја испита активноста на ерменските операции преку неколку различни извори и платформи за комуникација, како што се Твитер и Телеграм. Во овој извештај тој успеа да ја мапира целата стратегија и техники на информативната кампања на ерменската страна.

Во овој момент, трендовите на употреба на беспилотните летала како и нивните импликации врз социјалните мрежи, исто така, мора внимателно да се следат. Како во војната во Ерменија, така и за време на експедициите на турската армија во Сирија, снимките добиени од беспилотни летала честопати се брзо достапни на социјалните мрежи. Разни „тинк-тенкови“, приватните фирми за разузнавање, па дури и новинари денес имаат голема корист од сателитски снимки добиени од дронови при проценка на разни геополитички теми, како што е милитризирањето на Голанската висорамнина или ракетните страници во Северна Кореја.

Да се плови или да се потоне

За да се разбере природата на играта доволно е да се погледнат примарните играчи. Современите опен-сорс разузнавачки трендови не ги водат националните институции туку приватни разузнавачки компании, „тинк-тенкови“ и разни „инстути“. Тоа значи две работи.

Како прво, треба да се соочиме не само со нови бранови во океанот на собирање и анализа на податоци, туку и со нови сурфери. При дефинирање на разузнавачката заедница на една нација, освен официјалните денес мора да се земат во предвид и нејзините невладини актери. Така, секоја нација која нема навреме да се соочи со овој факт ќе биде приморана, порано или подоцна, да се бори со лакови и стрели против барут. За да биде уште поинтересно, канцелариите за разузнавање и безбедносна политика на одредени земји веќе започнаа со „аутсорсинг“ на некои од своите истражувачки активности на новите провајдери и аналитичари на OSINT.

Второ, и најбитно, океанот има нови правила. Замислете, пред само неколку децении, разузнавачки информации за можни иранска ракетни локации во Сирија, конфигурацијата на руските ракетни системи во близина на базите на НАТО, или бројот и состојба на арсеналот на тенкови на одредена држава  беа информации од највисок ранг кои се држеа во строга тајност. Дали се и сега? Па, пробајте и самите преку некои од комерцијалните онлајн сателитски слики, или некоја датотека на некоја воена база на податоци која можете да ја купите онлајн за неколку стотици евра или долари.

Како резултат на технологијата со која располагаме, природата на тајните е подложна на промени. Во својот напис за надворешна политика во 2019 година, Едвард Лукас наведува дека со развојот на дигиталните технологии шпионскиот занает станува „се помалку езотеричен“ бидејќи разузнавачките операции стануваат составен дел од бизнисот, финансиите, па дури и спортот. Лукас неверојатно додава дека „прекумерната класификација и прекумерната тајност не ги штитат земјите од нивните противници. Ваквите методи ги штитат само бирократите од надзор“.

Се разбира, ова не значи дека разузнавањето ќе стане транспарентно. Критичните функции, како што се професионалните податоци за човековата интелигенција (HUMINT), специфичното надгледување на терористичките ќелии или средствата на разузнавачката служба на нацијата, кои работат дома или во странска земја, ќе продолжат да бидат предмет на висока тајност. Светот на приватното разузнавање нема да биде на исто ниво во овие области освен ако не видиме суштинска промена во постојниот светски поредок заснован на национални држави. А засега, таквата промена е малку веројатна.

Меѓутоа, границите на тоа што претставува тајна веќе започнаа да се менуваат. Новите играчи на разузнавачките заедници можат да детектираат, проценуваат и рашират наоди од разни воени активности без владина помош. Дигиталното време не е крај на тајните. Тоа е нивна мутација во амбиент кој сè уште се развива. Софтверската интелигенција сега се занимава со можностите за прилагодување кон новата стратешка средина и нејзината инфосфера.

Авторот на текстот, д-р Чан Касапоглу е директор на програмата за истражување на безбедност и одбрана на ЕДАМ

Извор: Анадолу