Цели три децении додека Ирак се распрснуваше, Курдистан цветаше. Тој регион беше економски најрастечкиот во целата земја. Беа изградени модерни комплекси, хотели и автопати. Со гласањето за независност во 2017 година, неговата иднина изгледаше блескаво. Сега, крановите кои се ротирале над големите населби се паркирани над полуготовите имоти.

Додека главниот град на Ирак, Багдад, закрепнува благодарение на подобрената безбедност и приходите од нафта, се чини дека неговите владетели ја уништуваат автономијата на Курдистан, пишува познатиот британски неделник „Економист“.

По 30 години самоуправа, економијата, границите, спортните територии и политиката на Курдите главно се повторно под централна контрола. Курдската регионална влада (КРГ) ја губи својата моќ, вели западен дипломат кој ги следи случувањата од Багдад: „Постои ризик проектот Курдистан да пропадне“.

Според „Економист“, Курдите мора да ја видат вината за сето ова во самите себе. Кавгата меѓу нивните две феудални семејства – Барзаните кои владеат на запад и Талабаните на исток – се интензивираа. Од 2017 година нивните лидери ја префрлија власта на посрамотените синови со спротивставени ставови. Нивните партии – Демократската партија на Курдистан на Барзани (КДП) и Патриотскиот сојуз на Курдистан (ПУК) на Талабани – се борат за намалените ресурси. Нивните министри често гласаат против секој во кабинетот во Багдад.

Послабата партија од двете, ПУК, отворено апелира до Багдад за поддршка.

„Ирак е подобар од Курдистан“, вели лидерот на партијата, Бафел Талабани.

И покрај повикот на Западот, двете партии одбиваат да ги обединат своите посебни сили, познати на двете страни како Пешмерга. Атентатите на меѓусебните кадри продолжија.

Последната седница на курдскиот парламент заврши со телевизиска тепачка. И како што расте курдското незадоволство од внатрешните борби, нивните водачи стануваат се поугнетувачки. Изборите закажани за минатата година беа одложени за најрано до февруари 2024 година. Слободата на медиумите, некогаш белег на курдскиот регион, е ограничена.

Ирачката влада во Багдад го користи ова ривалство за да ја врати моќта што ја изгубила откако Курдите се кренале против стариот ирачки диктатор, Садам Хусеин, во 1991 година. Сѐ започнало со пари, пишува британскиот неделник.

Претходно оваа година, Врховниот суд ја искористил меѓународната арбитражна пресуда во Париз за да ја забрани продажбата на курдска нафта, со што на Курдите им се одземаат приходите што ги оствариле од продажбата на 450.000 барели дневно. Платите на Курдите сега зависат од месечниот надоместок што Багдад и го плаќа на регионалната влада.

Курдските водачи кои некогаш го избегнувале Багдад, сега водат во главниот град за да се изјаснат за помош. Во неговите четири години како претседател на КРГ, Нечирван Барзани оствари десет официјални посети на Багдад; неговиот претходник и вујко, Масуд Барзани, направил едно за 15 години.

Според новиот национален буџет усвоен во јуни, која било од провинциите на КРГ сега може да бара директно финансирање од Багдад. Тоа би можело да ги искуша Талабанците да се отцепат од КРГ во кој доминира Барзани и дополнително да го поткопа единството на регионот.

Владата во Багдад, исто така, ја презема контролата врз границите на Курдите. Има стационирани стражари на премините и аеродромите на КРГ, што всушност и дава право на вето за тоа кој може да влезе и излезе.

Талабанците сè уште ги собираат приходите од приливот на автомобили и од цигарите шверцувани од Иран – но не уште долго, вели ирачки функционер.

Суспендирањето на набавката на нафта од Ирак од страна на Турција, исто така, ги чинеше Курдите транзитни такси што ги заработуваа од таквите трансакции (меѓународен суд оцени дека Турција увезувала нафта од КРГ без согласност на Ирак и му додели на Ирак околу 1,5 милијарди долари компензација).

На југ, ирачката армија и нејзините придружни шиитски милиции ја зацврстуваат својата контрола на спорните територии што им ги вратија на Курдите по референдумот во 2017 година. Оттогаш тие ја промениле демографијата со охрабрување на Арапите да се населат на земјиштето за кое Курдите тврдат дека е нивно. Доколку тој референдум се одржа денеска, Курдите можеби повеќе нема да бидат мнозинство.

Најштетно, според британскиот весник, е повторното потврдување на правната надмоќ од страна на ирачката држава. Во мај, неговиот Врховен суд ја прогласи одлуката на Курдистан за одложување на изборите за неуставна и нареди замена на курдската изборна комисија со ирачка.

Курдистан, исто така, го губи статусот на рај за ирачките активисти во бегство. Минатата година курдските безбедносни лица уапсиле ирачки истражувач кој работел за американски тинк-тенк и му го предале на Багдад. На работодавачите во формалниот сектор на КРГ сега им требаат регрути за да добијат безбедносен сертификат од главниот град.

Културно, напредокот на Багдад, исто така, зема данок. Три децении Курдите го промовираа својот јазик и ја укинаа старата баатистичка програма за арапизација. Една генерација дури и заборавила како да зборува арапски. Но, според „Економист“ тоа се враќа. Синот на курдскиот лидер и се обратил на публиката на церемонијата на дипломирање на локалниот универзитет на арапски јазик.

Ризични односи

Додека влијанието на ирачките Арапи се зголемува во Курдистан, моќта на Курдите во главниот град слабее. Проиранските шиитски фракции кои доминираат во централната влада ги оставаат настрана курдските лидери, заедно со другите малцинства во Ирак, како што се сунитските Арапи и христијаните.

Некогаш, Курдите можеби гледале кон Западот за спас. Западните сили создале безбедно засолниште на Курдите по војната во Заливот во 1991 година со неодобрена зона за забранети летови. Но, интересот на Западот исто така опаѓа.

Курдите ја загубиле зоната на забранети летови кога Америка го окупирала Ирак во 2003 година. И иако Американците сè уште имаат воздухопловна база во Курдистан во Харир, 65 километри северно од Ербил, Курдите се жалат дека не нудат поддршка кога иранските шиитски посредници лобираат проектили и беспилотни летала врз нив.

Курдите се обидуваат да играат и на неколку други карти. Тие им прават увертира на Кинезите, кои треба да изградат брани, фабрика за цемент и развој на недвижнини во вредност од 5 милијарди долари надвор од Ербил. Курдите, исто така, можат да ја искористат заканата од голем број бегалци за да го потресат Западот. Целосното преземање на Курдистан од централен Ирак може да предизвика егзодус во Турција, а оттаму во Европа.

Но, повеќето Курди се очајни: „Ние ќе бидеме само уште една провинција во Ирак“, вели аналитичар во Ербил.