Стандардот на живот кај нас, како и во многу други држави, е тема која постојано е под лупа на економистите, политичарите, социјалните работници, како и секој граѓанин на оваа земја. Овој стандард е одраз на економската сила на државата и способноста на нејзините граѓани да ги задоволат своите потреби и желби. Во овој контекст, три клучни индикатори кои ја обликуваат сликата за стандардот на живот се потрошувачката кошница, минималната и просечната плата.

Потрошувачката кошница за четиричлено семејство во Република Северна Македонија, проценета според Сојузот на синдикати на Македонија на 57.476 денари без закупнина и 72.538 денари со вклучена закупнина, олицетворува минималниот месечен износ потребен за одржување на основен животен стандард. Ова покрива широк спектар на основни потреби како што се храна, облека, станбени трошоци, образование, здравствена заштита, и транспорт. Во делот за храна, значителен дел од буџетот се одвојува за избалансирана исхрана која вклучува месо, млечни производи, житарици, овошје и зеленчук, што е основа за здравјето на семејството. Облеката е исто така значаен трошок, со потреба за адекватен облека за секој член на семејството, вклучувајќи сезонска облека и облека за специјални прилики.

Станбените трошоци варираат во зависност од локацијата и типот на живеалиштето, но генерално вклучуваат закупнина или хипотека, како и сметки за комунални услуги како што се електрична енергија, вода, и греење. Образованието и здравствената заштита се уште два критични сегмента, со трошоци за училишни прибори и книги, како и медицински трошоци за прегледи и лекови. Транспортот, било преку јавен транспорт или одржување на лично возило, претставува дополнителен финансиски товар. Справувањето со овие трошоци често претставува предизвик за семејствата кои заработуваат минимална или просечна плата, истакнувајќи ја потребата за социјални и економски мерки кои ќе ги поддржат оние со помали приходи и ќе ја подобрат општиот квалитет на живот во земјата.

Минималната плата е најниска законски дозволена плата која работодавец може да ја плати на вработените. Таа е дизајнирана да обезбеди минимален животен стандард за работниците. Меѓутоа, во многу случаи, минималната плата не е доволна за покривање на трошоците за основната потрошувачка кошница, што остава многу работници да се борат со финансиските предизвици. Во Република Северна Македонија, минималната плата изнесува околу 21.000 денари. Интересен факт е дека околу 46% од вкупниот број на вработени во државата живеат со приходи кои се еквивалентни на минималната плата, што укажува на значителен дел од работната сила кој се соочува со сериозни финансиски ограничувања.

Споредувајќи ја оваа минимална плата со потрошувачката кошница за четиричлено семејство, која е проценета на 57.000 денари без закупнина и 72.000 денари со закупнина, јасно е дека и со оваа скромна потрошувачка кошница е многу тешко да се обезбеди достоен живот за семејствата кои се потпираат на минимална плата. Разликата меѓу приходите и основните трошоци покажува дека дури и најосновните потреби може да бидат тешко достижни за значителен дел од населението. Оваа ситуација ја истакнува потребата од насочени социјални и економски политики кои ќе ја подобрат финансиската состојба на работниците со најниски приходи и ќе овозможат поквалитетен живот за сите граѓани во Република Северна Македонија.

Просечната плата, од друга страна, е просечниот износ на заработка кој го прима еден вработен во определен период. Таа обезбедува подобра слика за економскиот статус на работниците и нивната способност да го задоволат стандардот на живот. Сепак, дистрибуцијата на платите може да биде нерамномерна, што значи дека додека некои уживаат во повисок стандард на живот, други може да се соочуваат со финансиски тешкотии.

Анализата на сегашната економска состојба во Македонија, со особен фокус на споредбата меѓу минималната и просечната плата во однос на трошоците на потрошувачката кошница, открива длабоки структурни проблеми кои предизвикуваат значителни финансиски потешкотии за граѓаните со пониски приходи. Оваа ситуација не само што ја отежнува способноста на овие граѓани да задоволат основни потреби, туку исто така ги ограничува нивните можности за социјална мобилност и економска самостојност. Во овој контекст, економските реформи и социјалните програми се идентификуваат како критични алатки за ублажување на овие предизвици и за поддршка на одржлив економски раст кој може да придонесе кон општествено благосостојба.

Конкретно, иницијативите за зголемување на минималната плата и подобрување на условите на труд претставуваат фундаментални столбови за подигање на животниот стандард. Исто така, есенцијално е да се поттикне економскиот раст преку политики кои ја поттикнуваат инвестиции, иновацијата, и развојот на малите и средни претпријатија. Ова би овозможило создавање на повеќе и подобри работни места, истовремено зголемувајќи ги приходите на граѓаните и намалувајќи ја стапката на сиромаштија.

За постигнување на овие цели, императивно е целосно и мултисекторско ангажирање, вклучувајќи државни институции, приватниот сектор, и граѓанското општество. Оваа колаборативна рамка би овозможила споделување на одговорности и ресурси, како и искористување на различни експертизи за разработка и имплементација на ефективни политики. Активното учество на граѓанското општество е особено значајно за обезбедување на транспарентност и одговорност во процесот на политичко одлучување, како и за подигање на јавната свест за значењето на социјалната правда и економската егалитарност ( еднаквост ).

Политичките партии, со оглед на предизборниот период , имаат клучна улога во справувањето со економските и социјалните предизвици со кои се соочуваат граѓаните. Тие имаат можности да предложат конкретни мерки и иницијативи во своите политички програми, кои би го подобриле стандардот на живот и општествената благосостојба. Мерките можат да вклучат зголемување на минималната и просечната плата, во согласност со реалните трошоци на животот и потрошувачката кошница, како и реформи во даночната политика за поддршка на домаќинствата со ниски и средни приходи. Дополнително, може да се предложат подобрувања на условите на труд, заштита на работниците, како и развој на политики за стимулирање на економскиот раст преку поддршка на инвестиции, иновации, и развој на малите и средни претпријатија.

На патот кон подобрување на општествената благосостојба, политичките партии можат исто така да воведат социјални програми за поддршка на најранливите категории на населението, да инвестираат во образовниот систем и професионалната обука, и да залагаат за зголемена транспарентност и учество на граѓаните во креирањето на политиките. Овие иницијативи можат да вклучуваат регуларни консултации со заинтересираните страни и активно вклучување на граѓаните во процесот на политичко одлучување. Преку интеграција на овие мерки во своите политички програми, политичките партии ќе демонстрираат својата посветеност кон решавање на проблемите кои директно влијаат на животниот стандард и ќе придонесат кон подобрување на економските и социјалните услови во земјата, зајакнувајќи ја довербата и поддршката меѓу граѓаните и политичките институции.

(Авторот е економски аналитичар)

ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“