Уставот не забранува учество на пратеници на пленарните седници на Парламентот да се одржуваат преку Интернет под услови што ги смета парламентарното мнозинство – ова е суштината на одлуката на Уставниот суд на Бугарија, со која 12-те уставни судии едногласно го отфрлија барањето на 54 пратеници на опозициската Бугарска социјалистичка партија (БСП) против посебните правила за онлајн-учество на пратениците ставени во задолжителна изолација или карантин, заради ковид-19.

Она што вознемирува во врска со оваа одлука е што и во неа се вели дека учеството преку Интернет на пленарни сесии е целосно истоветно на физичкото присуство, а во некои земји тоа е нормална пракса, но предвидува дека ова е привремено решение, за кое не станува збор во нормални услови на активноста на Собранието. Така, од одлуката не е јасно кои се критериумите за оваа практика, освен што се случува кога и како ќе одлучи парламентарното мнозинство.

Правилата беа усвоени на 6 ноември минатата година, откако опозицијата започна да ги бојкотира парламентарните седници, а поради болните и пратениците во карантин, на владејачките партии им беше тешко да обезбедат кворум во салата на дневна основа, па собраниските седници се одлагаа.

Технологиите се сигурни

Барањето на БСП, поднесено на 20 ноември, тврди дека учеството од далечина преку разни технолошки средства не може соодветно да го замени уставното барање за лично присуство и учество на пратениците во дискусиите и на гласањето во пленарната сала, доколку неговото значење е да се обезбеди кворум на сесијата и донесување одлуки. Според Уставот, Парламентот ги отвора своите седници и ги донесува своите акти кога се присутни повеќе од половина од членовите на Парламентот. Се посочува дека Деловникот за работа на Националното собрание содржи голем број процедурални правила, чие спроведување е невозможно доколку пратениците би се приклучиле на седницата преку Интернет од нивните домови или од болничката соба за да се регистрираат со „визуелизација“ на посебен екран и да гласаат со усно гласање.

Во својата одлука, Уставниот суд прифаќа дека пратениците личните дејства можат да ги вршат преку физичко присуство во пленарна сала и во виртуелно опкружување со далечинско учество преку видеоконференција, со што се регистрираат, учествуваат и гласаат на пленарни сесии. Овој начин на практикување на овластувањата е личен и јавен, т.е. отворен за јавноста, а користените технологии овозможуваат со сигурност да се утврди дали идентитетот на пратеникот што ја користи платформата преку Интернет е ист со оној на лицето регистрирано да учествува на пленарната седница.

Уставот не го регулира изрично местото на одржување на парламентарните седници, туку е тоа суверено право на Националното собрание. Уставниот суд смета дека разбирањето на поимите „физичко присуство“ и „сегашност“, иако е традиционално за бугарскиот конституционализам, е предмет на развој во 21 век, како век на забрзан развој на висока технологија, и може да се претпостави дека виртуелното опкружување исто така е место – технички дефинирано и препознатливо – каде што присуството и изразувањето на волјата – извршување на правни и фактички дејствија што не мора да се физички присутни, чии правни последици се изедначуваат со оние што физички се вршат во парламентарната сала од страна на пратениците.

Дали има дискриминација?

Еден од интересните аргументи во барањето беше дека во некои аспекти правилата се дискриминирачки, бидејќи тие овозможуваат онлајн учество само за пратеници кои се болни или во карантин поради ковид-19, но не и поради карантин од други слични болести. Со други зборови, пратеник ставен во карантин поради сипаници или маларија не може да учествува на сесии онлајн, што не е многу логично. За жал, Уставниот суд не даде задоволителен одговор на ова прашање.

Откако веќе констатира дека не постои пречка за онлајн-учество на седниците, што е еднакво на лично учество, а што во принцип треба да значи дека Парламентот може да одржува и целосно виртуелни седници на кои сите членови се пред компјутер, одеднаш, кога станува збор за прашањето за опсегот на оваа опција, Уставниот суд предвидува дека овие правила се привремени.

„Правилата утврдени со оспорената одлука имаат за цел да ги регулираат односите со јавноста предизвикани од итна епидемиска ситуација прогласена со акт на овластено државно тело поради епидемија на многу заразна болест (ковид-19). Правилата имаат времен карактер. Периодот на нивното постоење е обврзан со периодот на постоењето на итна епидемиска состојба и опасност по животот и здравјето на граѓаните, со оглед на реалниот ризик од болести. Исклучена е примената на оспорената одлука под вообичаени услови за организација и активност на Парламентот во смисла на Уставот“, се вели во одлуката.

„Членовите на Националното собрание, за кои нема потреба да се применуваат такви ограничувачки мерки, не можат да бидат третирани на ист начин со оспорената одлука и да учествуваат на собраниските седници и гласањето во Националното собрание. Уставниот суд забележува дека не станува збор за можност за целосно преминување на работа од дистанца на Парламентот“, наведува Уставниот суд.

Судот смета дека со неговата одлука не се врши дискриминација, затоа што сите пратеници ставени во карантин поради ковид-19 имаат исти опции на располагање. Принципиелниот проблем, сепак, не е во тоа, туку во критериумите според кои едни заболени и ставени во карантин пратеници се ставаат во поинаков режим од други болни и „карантирани“ пратеници. За ова одлучува парламентарното мнозинство, како што нему му одговара.

Преземено од „Капитал“ од Софија