Врз основа на податоците на Здружението за електронска трговија, онлајн-купувањата во Северна Македонија во текот на изминатата година се зголемени за 25 отсто во однос на претходната година, поточно во 2021 година.

Граѓаните на Северна Македонија при онлајн купување во 2022 година потрошиле околу 550 милиони евра, при што во 1.000 891 онлајн продавница се извршени 16,7 милиони електронски трансакции.

Од Здружението за електронска трговија посочуваат дека како што порасна легалната интернет трговија, со иста брзина расте и сивата трговија.

Од ова здружение потенцираат дека граѓаните треба да внимаваат од кои продавници купуваат по електронски пат, поточно дали се регистрирани и имаат регистрирана адреса и сметка каде може да се поднесуваат поплаки за производите.

Граѓаните се жалат на квалитетот на производите

Купувачите наведуваат дека често биле измамени од реклами, додека производот што стигнал дома бил далеку од квалитетот што им бил презентиран при рекламирањето, па дури и прифаќале производи кои претставуваат ризик по нивниот живот.

„Не можам да дадам поконкретна, попрофесионална оценка освен искуството што го имаше татко ми, бидејќи не преферирам ништо да купувам од електронските продавници. Татко ми нарачуваше преку социјалната мрежа Фејсбук и не само што производот беше „лажен“, туку слушалките му експлодираа во рака додека се полнеше со струја“, вели Стефани.

Дури и Линда вели дека била многу разочарана од онлајн купувањето.

„Неколку пати прашав дали патиките се оригинални. Тие одговорија да. Но, тоа всушност беше измама. За жал, во ова се уверив кога ја добив нарачката дома. И немав како да ги вратам“, вели таа.

Но, не секој има лоши искуства.

Моника вели дека најчесто купува во е-продавниците за да заштеди време, а истовремено преку е-трговија користи промотивни понуди за да купува поевтино.

Таа вели дека отсекогаш била задоволна од онлајн купувањето бидејќи никогаш не купува преку социјалните мрежи, туку од официјалните страници на познати компании во земјава.

„Секогаш се зборува за опасностите од онлајн купувањето, но всушност не гледам ништо да се прави во оваа насока за едукација на граѓаните кои немаат доволно електронско знаење. Онлајн купувањето за мене има повеќе предности во споредба со традиционалното купување во физички продавници. Најмногу го ценам тоа што имам поголема удобност, па ми заштедува време, а второ, цените во онлајн продавниците се пониски“, вели Моника.

Организацијата на потрошувачи во Северна Македонија информира дека над 20 отсто од поплаките што ги добиле се поврзани со измама при онлајн купување.

Мартина Гернчаревска од оваа организација, за Радио Слободна Европа вели дека граѓаните кои купувале преку огласени страници на социјалните мрежи се најразочарани во однос на квалитетот на производите што се купуваат преку интернет.

„Поголемиот дел од онлајн продавниците на социјалните мрежи воопшто не се регистрирани и тука започнува измамата. Проблемот лежи и во тоа што при купување преку социјалните мрежи потрошувачите не добиваат фискална сметка или гаранција за квалитетот на производот. Затоа, доколку производот е скршен или има некакво оштетување, потрошувачите не можат да поведат постапка за заштита на нивните права“, нагласува Гернчаревска.

Таа смета дека најдобра заштита останува да се бараат информации за продавниците кои продаваат одредени производи, доколку се регистрирани како фирми во централниот регистар и ако имаат адреса на која може да се поднесуваат приговори.

Инспекторатот може да постапува само доколку се регистрирани онлајн продавници

Во меѓувреме, Државниот пазарен инспекторат соопшти дека благодарение на поплаките на граѓаните, тие можат да постапат за заштита на потрошувачите со повикување на Законот за електронска трговија.

Но, од инспекторатот посочуваат дека за постапување во овие случаи трговецот мора да биде регистриран на адреса различна од домашната, бидејќи Пазарниот инспекторат нема надлежност да врши надзор во куќа или приватен имот.

Посебен проблем, според оваа институција, е тоа што Државниот пазарен инспекторат нема ингеренции за меѓународни компании кои работат надвор од територијата на државата.

„Инспекторатот постапува согласно своите овластувања, односно само доколку поднесеното барање е за регистриран трговец кој издава фискална сметка, бидејќи тоа служи како доказ за нашето постапување. Но, оние кои продаваат преку социјалните мрежи најчесто не се регистрирани и затоа е невозможно да се најдат и да се постапи според одредбите на отказот“.

„Исто така, за граѓаните кои вршат нарачки во продавници надвор од територијата на државата, ве известуваме дека Државниот пазарен инспекторат нема овластувања над меѓународните пазари кои се надвор од територијата на Северна Македонија“, посочуваат од Државниот пазарен инспекторат.

Треба да се напомене дека во текот на изминатата година до Министерството за внатрешни работи пристигнале 27 претставки за измама при купување преку интернет, од кои полицијата во правосудните органи покренала 9 случаи за кривично дело „измама“.