Оваа недела ќе бидеме подложени на дополнителни застрашувачки извештаи од Украина: убиствена бруталност, човечко страдање и издржливост до самиот крај. Инвазијата на претседателот Владимир Путин е осудена како најлошото насилство во Европа од Втората светска војна.

Но, пред 30 години оваа недела, слично злосторство беше детонирано во Босна и Херцеговина. На 6 и 7 април пред три децении, кога САД и ЕУ ја признаа новоформираната босанска република, снајперисти и артилериски стрелци од Србија и босански Срби, поддржани од Русија, отворија оган врз главниот град Сараево, спроведувајќи го најголемиот масакр во Европа од Третиот рајх до сега.

Комеморациите во Сараево оваа недела не би можеле да бидат поцврсто темпирани: фокусирани на Украина, не само затоа што одгласите се многу гласни, висцерално јасни и трауматично звучни. Тоа е како: „Ние сме со вас не само затоа што сме со вас, туку затоа што го доживеавме тоа“.

Сепак, постојат збунувачки разлики. Додека повеќето од Западот со право се собраа околу Украина, ураганот на насилство врз босанските муслимани и хрватските католици наиде на збунетост, апатија и – меѓу таканаречената меѓународна заедница – смиреност, па дури и поддршка на српските и босанските Срби-агресори. Во Британија, предводници на смиреноста беа луѓе кои сега се опишуваат како „големци“ на Конзервативната партија: Џон Мејџор, Даглас Херд, Малколм Рифкинд – со жестоки сојузници од организираната и интелектуална левица.

Додека Западот го вооружува отпорот на Украина, ембаргото за оружје за сите страни врза синџир околу босанската партизанска армија во зародиш и му овозможи на агресорот пресметана, огромна воена предност. Додека кошмарот во Украина ја тера „меѓународната заедница“ да бара решение во рок од три недели, тоа во Босна се влечеше три години.

Оваа недела во 1992 година, Сараево беше под опсада, осум години откако градот беше домаќин на Зимските олимписки игри. Речиси секој муслимански жител на источна Босна беше или убиен или раселен, а многу жени беа заробени во логори за силување. Селата и џамиите беа палени или под немилосрдна опсада во изолирани „енклави“ прогласени од ОН. На другиот крај на земјата, екипажот од ИТН и јас откривме гулаг од концентрациони логори за муслимански и католички затвореници во август 1992 година, кои функционираа од мај, каде што илјадници беа убиени, мачени и силувани.

Во јули 1995 година, три крвави години подоцна, 8.000 мажи и момчиња беа по кратка постапка егзекутирани во рок од пет дена по падот на „безбедната област“ на Сребреница, жртвите на овој геноцид доставени до нивните убијци од самите сили и војниците на ОН ветија дека ќе ги заштитат нив.

Босна не е само за минатото: еден преживеан од концентрациониот логор Омарска, Сатко Мујагиќ, е меѓу оние кои презентираа отворено писмо од различни балкански и мировни групи за актуелните, зголемени тензии создадени од руските сојузници заедно со српските и босанските Срби.

Па, зошто Босна не била важна и битна, како што денес тоа со право е Украина? Марширајќи низ море од сини и жолти бои во Лондон минатата сабота, беше потресно да се потсетиме, напротив, на брановите демонстранти пред 30 години за Босна (чии бои се исти).

„Да имавме десет отсто од јавната поддршка за Украина и дваесетина од воената поддршка, војната ќе беше прекината, сто илјади животи ќе беа спасени; исто така три изгубени години и домови на милиони“, вели Дамир Сагољ, водич на босанската армија за време на војната, сега добитник на Пулицерова награда фотограф и директор на Фондацијата „Топла“ (војна, уметност, отпор, меморија).

Повеќето од 100.000 загинати и два милиони раселени во Босна беа словенски муслимани, а некои преживеани мислат дека договарањето на Западот е затоа што тие се токму тоа – муслимани. Но, многу од жртви беа босанските Хрвати католици и истиот став се однесуваше на уништувањето на Вуковар, дунавскиот град израмнат во прашината на сопствениот камен за време на претходната војна за независност на Хрватска во 1991 година.

Мислев дека колежот во Босна можеби беше премногу блиску, „толку блиску до Венеција“, како што благодарниот потпретседател на босанските Срби Никола Кољевиќ еднаш ме исмеваше, сатански, во однос на неактивноста на Западот. Но, тоа е побиено; дел од негодувањето за Украина е дека, како Босна, таа е дел од Европа.

Можеби Украина има праведна поддршка делумно затоа што Путин има нуклеарно оружје, кое ни се заканува на сите нас. Спротивно на тоа, српскиот претседател Слободан Милошевиќ не поседувал таков арсенал; речиси секој новинар на теренот во Босна, и повеќето воени аналитичари, знаеја дека 48 часа внимателно насочени воздушни напади на НАТО можеа да го завршат злосторството, како што направија во 1995 година, три години доцна, кога босанските Срби капитулираа веднаш по кратката рунда на напади. Значи, уште повеќе причини да се погоди во кое било време помеѓу 1992 и 1995 година, без ризик од ширење на војната.

Можеби луѓето беа шокирани од Босна, и тоа беше комплицирано, додека Украина е очигледно манихејска. Поимот „древна етничка омраза“ беше профитабилен продаван од смирувачите. Но, што е комплицирано или морално и политички збунувачки во „етничкото чистење“, како што го нарече самиот водач на босанските Срби Радован Караџиќ, концентрационите логори, силувањата и смртта и модерната опсада на европскиот главен град? За Киев, сетете се на Сараево и обратно; за Мариупол, Горажде или Сребреница.

Колумните треба да завршуваат со одговори, а не со прашања, но јас немам.

Зошто беше во ред да се соработува во Босна со насилство што го повтори Путин сега? Последователно и јавната сфера, зошто е во ред австрискиот писател Петер Хандке да биде награден со Нобеловата награда, како што беше во 2019 година, откако напиша пофалби за проектот „Голема Србија“ и одржа говор на погребот на претседателот Милошевиќ , архитект на геноцидот; и за наводно либералната феминистка Олга Токарчук да ја стисне раката на Хандке, прифаќајќи ја сопствената награда, додека мајките од Сребреница низ солзи демонстрираа надвор? За поранешната троцкистка Клер Фокс, ѕвезда на Брегзит на GB News и RT, како и на радио Би-Би-Си, која инсистира дека концентрационите логори биле измислица, да се направи бароница?

Зошто Босна не беше и не е важна, како што апсолутно со право е Украина? Прашањето ме збунува – а одговорот се избегнува – уште од април 1992 година. Но, гледајќи дека историјата се повторува, никогаш повеќе од сега.

Извор: Гардијан