Албанскиот пратеник во Собранието на Србија Шаип Камбери вели дека Србија нема друга алтернатива освен конечен договор со Косово.

Тој вели дека работите како да се ставени на добар пат и се движат во добра насока, што се однесува до договорот меѓу Косово и Србија и покрај тоа што Вучиќ пред сопствениот опис се појавува како да е непобедлив. Сепак, пратеникот Камбери вели дека нивна политичка и стратешка цел е да изградат реципроцитет за Албанците од Прешевската долина со правата на Србите на Косово.

Пратеникот Шаип Камбери во интервју за Радио Косово, меѓу другото, вели дека Приштина и Тирана треба да имаат посебни државни програми за Албанците во долината.

Г. Камбери, дали дијалогот меѓу Косово и Србија ја прави најтешката конфронтација во српското Собрание?

Речиси секоја сегашна генерација на Албанци се соочи со жестока дискриминација на српската униполитика против Албанците во целина. Ова се одрази на Косово, особено со варварските злосторства што се случија во последната војна. Така, целата таа политичка и воена машинерија, која го угнетуваше Косово една деценија, по завршувањето на војната, најголемиот дел беше концентрирана во долината. А кога се замислува политичката, човечката и демократската моќ на Албанците, мора да се разбере пропорцијата на конфронтацијата на таа војна меѓу албанско малцинство во три општини кои живеат во држава со многу искуства на дискриминација.

Продолжуваме да се соочуваме со истите практики на дискриминација, заложници на анахрона политика, империјалистичка и хегемонистичка политика, која Србија сè уште мисли и се надева дека ќе ја применува на Албанците, особено на Косово. За жал, и покрај тоа што влеговме во третата деценија на 21 век, политичката елита во Србија се уште не сфатила дека времето на колониите е завршено. Факт е дека 2000-тите конечно ќе го донесат крајот на колонијализмот, многу порано кога Велика Британија со американска поддршка се откажа од колониите, Србија, надевајќи се дека и понатаму ќе го има Косово како колонија, продолжува со своите апсурдни политики. анахрона, тоа е политика заснована на митовите и митологијата од минатото. Но, од денеска им прави директни проблеми на Албанците во Прешевската Котлина.

Господине Камбери, вие во Собранието на Србија на некој начин ги застапувате интересите на Албанците во целина, не само барањата на Прешевската долина. Сигурно имате директни и тешки конфронтации?

Не очекуваме остварување на правата на Албанците во Србија и на другите малцинства, доколку Србија не се демократизира. Земја, која формално е во евроинтегративниот процес, но во која јавната поддршка за ЕУ ​​е на пониско ниво, откако е започнат интегративниот процес и всушност со политиките што ги има, не успева да се отцепи од минатото. Земја како Србија може да се демократизира кога ќе се соочи со своето насилно минато, со злосторствата што ги направила и со прекин на процедурите за глорификација на воените злосторници. Ова е секојдневна реалност со која се соочувам во Собранието на Србија. Таму се велича Ратко Младиќ, се велича Воислав Шешел, се величат осудените воени злосторници. Значи таква Србија нема предиспозиции да биде демократска. Сè додека не може да биде демократски, не можеме да ги оствариме ни нашите права. Затоа, мојот ангажман во парламентот во последните две години не е поврзан само со барањата на Албанците во Прешевската долина, туку е поврзан со еден поширок процес на демократизација на Србија, владеење на правото, почитување на правата на заедниците, бидејќи начинот на кој државата ги почитува заедниците е главната мерка за тоа колку таа држава е демократска. Затоа, мојата конфронтација е со сите тие проблеми, кои Србија им ги прави на Албанците во долината, но и во целиот регион.

Сега има процес на попис на населението и има зголемување на бројот на Албанци во Србија. Дали овие податоци можат да влијаат и малку на положбата на Албанците во долината?

Ако се следи трендот на статистиката од 1971 година наваму, имаме намалување на бројот на Албанците, поради големата дискриминација што Србија ја применува таму. Но, мал пораст има особено во Бујаноц, а забележително е намалување на Србите во општината, што го зголемува процентот на Албанци во оваа општина, од 57% на околу 62%, што е позитивен резултат. Можеби ова е производ на тоа што со албанската општинска власт во Бујаноц се создадени услови да се одржи оваа состојба. Веќе го добивме официјалниот извештај на Заводот за статистика. Мора добро да го проучиме, да видиме како го категоризираа нерезидентното население, она во егзил.

Сега има процес на попис на населението и има зголемување на бројот на Албанци во Србија. Дали овие податоци можат да влијаат и малку на положбата на Албанците во долината?

Ако се следи трендот на статистиката од 1971 година наваму, имаме намалување на бројот на Албанците, поради големата дискриминација што Србија ја применува таму. Но, мал пораст има особено во Бујаноц, а забележително е намалување на Србите во општината, што го зголемува процентот на Албанци во оваа општина, од 57% на околу 62%, што е позитивен резултат. Можеби ова е производ на тоа што со албанската општинска власт во Бујаноц се создадени услови да се одржи оваа состојба. Веќе го добивме официјалниот извештај на Заводот за статистика. Мора добро да го проучиме, да видиме како го категоризираа нерезидентното население, она во егзил. Значи, не знаеме како ја категоризирале нашата дијаспора, дали биле регистрирани како жители на Прешевската Котлина или како жители на земјите каде што живеат во Европа. Потребна е детална анализа за да ја дадеме нашата конечна оценка, но првите резултати за Бујаноц и за Прешево се позитивни со тоа што е зачувана етничката надмоќ.

На миграцијата на Албанците од долината можеби влијаеше положбата на Албанците и непочитувањето на нивните права во Србија, уште повеќе непочитувањето на договорите што беа потпишани?

Да. Договор кој е потпишан во дијалогот Косово-Србија, а кој е директно поврзан со интересите, особено за младите од Прешевската долина, е прашањето за дипломите. На оваа тема се потпишани не само еден, туку четири договори. Тоа е бриселскиот договор, во рамките на Берлинскиот процес имаше договор, тоа е договор потпишан во Вашингтон, во кој особено се споменува прашањето за признавање на дипломите и тоа е последново во Охрид, кој го гледа прашањето за признавање на документи и на дипломите како суштинско прашање, кое директно влијае на заминувањето на младите. Периодот 2008 – 2023. Има 15 години, има 15 генерации млади Албанци, кои се соочуваат со непризнавање на дипломите. Завршиле високо образование, студии и не успеале ни да се подготват за пазарот на трудот, бидејќи не им се признаваат дипломите. Не успеаја да ги положат стручните испити и разочараните, фрустрирани луѓе заминаа во Европа. Значи, директните последици од ова ненормално, апсурдно и непријателско однесување на Србија кон Косово паѓаат врз грбот на Албанците од Прешевската долина.

Повторно и одново ги изнесувате овие грижи до централните власти и каков одговор добивате?

Ги подигнавме во сите централни инстанци. Србија има став дека кога Косово ќе го признае Универзитетот во Северна Митровица, ние ќе ги признаеме дипломите. Она што за нас е разочарувачки е односот на меѓународната заедница. Таа беше модератор и посредник за постигнување на овие договори. Тие што посредуваат во договорите мора да бидат внимателни и да создадат механизми за нивно спроведување. За жал, иако се информирани и детално знаат за оваа работа, која всушност ја раскрварува Прешевската Котлина, нема конкретна акција, нема санкција против Себија која продолжува да го има истото однесување кон Албанците. Прашањето не е само во однос на дипломатите, туку воопшто со дискриминацијата на Албанците. Србија не го спроведува сопствениот Устав во кој се вели дека во структурите на државните органи, во јавните институции, во полицијата структурата на вработените мора да се приспособи на етничката структура на населението. А таа го нема спроведено. Во општинското обвинителство во Бујаноц нема Албанец, во општинскиот суд во Бујаноц од 14 судии само тројца се Албанци, што е директно спротивно на Уставот на Србија. Сега за да се сменат овие пропорции влијателен треба да биде последниот резултат од статистиката, според која во Бујаноц има над 60 отсто Албанци, околу 25 отсто Срби. Со овие резултати мислам дека Србија го губи алибито зошто не започнува со имплементација. Но, тоа не значи дека Србија доброволно ќе го спроведе ова. Ни претстои голема работа, работа во соработка со владата во Приштина и владата во Тирана, особено со западните амбасади и САД, така што оваа работа оди напред.

Дали имате почеста и директна комуникација со меѓународните претставници во Белград за да ги слушате овие грижи?

Јас директно комуницирам. Имам редовни контакти со американскиот амбасадор во Белград, Кристофер Хил, со шефот на мисијата на ОБСЕ во Србија, амбасадорот Јан Браату, кој исто така служеше на Косово, сите се детално информирани за оваа ситуација. Имавме средби и во Вашингтон со г. Ескобар, кого го информиравме за подигање на свеста за прашањето на Албанците во долината, барајќи поголема посветеност од него.

Дали мислите дека овој проект може да се турка напред?

Она што се надеваме е дека мора да продолжиме да работиме. Немаме надеж дека Србија доброволно ќе ги прифати. Ќе ги прифати овие прашања само под еден услов, кога меѓународната заедница ќе биде внимателна, па дури и ќе се заканува кон неа, да мора да ги почитуваат стандардите на ЕУ, каде што Србија барем се преправа дека е членка. На прво место, нејзината демократизација ќе се види по тоа како ги почитува правата на малцинствата.

Како гледате на заканите за војна кои Србија ги упатува одвреме-навреме?

бр. Ова е внатрешна политика. Мислам дека Србија ќе биде принудена да оди кон финалниот договор. Дали ќе има потпис или не, не знам толку детално, но убеден сум дека ситуацијата околу Украина, таква хомогенизација немало со години во ЕУ, таква трансатлантска координација ЕУ-САД, со години нема се случи и порано и тоа ќе ја принуди Србија да се потчини на услови и договор со Албанците. Но, моќта на Александар Вучиќ 10 години по ред само ги подгрева тензиите со Албанците, ги зајакнува стереотипите кои постојат во Србија кон Албанците и тешко му е наеднаш да се сврти. Мојот впечаток е дека се движи кон договор преку судири. Придржувајќи се до вашето мислење дека тој е непобедлив, дека нема ништо да потпише, дека нема да прифати ништо за Косово, но дека работите изгледаат на добар пат и се движат во вистинска насока.

Има ли конструктивна опозиција во Србија која може да биде гласна за овие процеси?

За жал не. За жал, Александер Вучиќ е единствената личност и единствената политичка опција со која може да се изгради договор. Опозиција поделена на два табора, првиот е патриотска како што се нарекува, која не сака договор со Албанците, која нема да се откаже од Косово, која ветува дека ќе дојде ден кога триумфално ќе влезат во Косово. , и опозиција, која себеси се нарекува европска, но едноставно нема јасен концепт каде ја сака Србија. Сега почнаа некои муабети дека ЕУ е единствената алтернатива за Србија, но сепак е на ниско ниво, се уште нема поголема јавна свест за ова да го смени правецот. Реков, Србија е земја која е во процес на интеграција во ЕУ, но јавните мерења покажуваат дека нејзината оддалеченост со земјите од ЕУ и со САД никогаш не била поголема.

Какво е расположението на јавноста во Србија кон овие случувања?

Обично во приватните разговори надвор од медиумите се јасни и велат дека Косово е независна држава, дека Србија може да се посвети на интересите на Србите на Косово, што може да биде нејзино право. Но, во јавните и медиумски изјави остануваат на официјалниот став. И позицијата и опозицијата, барем вербално, имаат став, Косово е Србија, што за жал го прави и овој дел од опозицијата недостоен да очекува нешто поинакво од она што го мисли мнозинството.

Г. Камбери, да ве прашам, кога се чувствувавте посилни во Собранието на Србија и кога се чувствувавте немоќни во барањата што ги поставивте?

Сега сум во третиот последователен мандат. Таму бев две години, но мандатите траат од две години, 2014-2016, 2020-2022 и сега во третиот мандат, кој го добив по пет повторувања на изборите. Мислам дека секој пат кога ја зборувам вистината, се расправам, се чувствувам посилно. Јас долго време работев на човекови права и во времето на Милошевиќ и тогаш беше опасно да се зборува без аргументи. Стекнав искуство, кое подоцна ми послужи во политиката, дека аргументирањето на барањата и забелешките и критиките е суштината на политиката. Секогаш кога ќе се појавам во Собрание и знам дека имам силни аргументи, се чувствувам посилен. За жал, што се однесува до исполнувањето на барањата, мора да се чувствувате слаби, бидејќи сте во средина која е непријателска кон сите, сите барања. Дури и добронамерните барања, дури и кога им беше кажано дека Србија има место во Европа, дури и кога им беше кажано дека Србија географски е дел од Европа, дека Србија традиционално треба да биде дел од ЕУ и дека тоа е во интерес на самите Срби да бидат таму. И во тие случаи парламентарно мнозинство што било и што е, наоѓа аргументи да ми се спротивстави. Едноставно, јас немам моќ, заедно со другите пратеници што ме поддржуваат, има двајца пратеници од санџак, да ги туркаме работите во Собранието, да ги гласаме. Но, ја научивме моќта на вистината, така што и кога ќе се соочиме со критиките на парламентарното мнозинство, тие едноставно се појавуваат како луѓе кои одбиваат да ја препознаат вистината. Вистината е нашата сила и ќе продолжиме во оваа насока.