Европските обвинители истражуваат потенцијални кривични дела во врска со преговорите за набавка на вакцините против коронавирус меѓу претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен и извршниот директор на Фајзер, потврди портпаролот на обвинителството во Лиеж.

Инспекторите на Европското јавно обвинителство (ЕППО) ја презедоа истрагата од белгиските обвинители во последните месеци, кои ја истражуваа Фон дер Лајен за „мешање во јавните работи, бришење на СМС пораки, корупција и судир на интереси“, според правните документи видени од Политико и изјавите на портпаролот на обвинителството во Лиеж. Иако обвинителите на ЕППО истражуваат потенцијални кривични дела, сè уште никој не е обвинет во врска со случајот.

Истрагата првично беше отворена од белгиските власти во градот Лиеж на почетокот на 2023 година по кривична пријава поднесена од локалниот лобист Фредерик Балдан. Подоцна ѝ се приклучија унгарската и полската влада, иако последната е во процес на повлекување на жалбата по изборната победа на проевропската влада предводена од Доналд Туск, изјави портпаролот на полската влада за Политико.

Жалбата на Балдан се фокусираше на наводна размена на текстуални пораки помеѓу фон дер Лајен и шефот на Фајзер, Алберт Бурла, пред најголемиот договор за вакцини на ЕУ во екот на пандемијата, во афера наречена „Фајзергејт“.

Њујорк тајмс, кој прв откри дека размената се случила додека лидерите на ЕК и Фајзер преговарале за условите на договорот, започна паралелна тужба против Комисијата откако таа одби да ја открие содржината на пораките и покрај барањето за пристап до документи.

Веста дека ЕППО сега го истражува случајот дополнително ја нагласува улогата на претседателката на Комисијата во мегадеалот за вакцини, кој се проценува дека вреди повеќе од 20 милијарди евра. ЕППО спроведува паневропски истраги за финансиски криминал и теоретски може да заплени мобилни телефони и друг релевантен материјал од канцелариите на Комисијата или во други земји во Европа, како што е Германија, од каде што доаѓа Фон дер Лајен.

Ваквиот развој на настаните доаѓа во деликатен момент за шефот на ЕУ, бидејќи наскоро следуваат европските избори, а во Брисел се очекува Фон дер Лајен да добие втор мандат на чело на Европската комисија.

Договорот, договорен во екот на пандемијата во 2021 година, првично се сметаше за триумф на Фон дер Лајен. Но, огромната количина на купена вакцина оттогаш предизвика чудење, а Политиво на крајот на минатата година откри дека дозата на вакцина вредна најмалку 4 милијарди евра не успеала. Оттогаш, договорот за вакцини со Фајзер се преговара под различни услови.

Активистите за транспарентност и некои политички противници се обидоа да извршат притисок врз Комисијата да зборува за случајот, но Фон дер Лајен досега избегнуваше да зборува за тоа. Како одговор на директното прашање од Политико за исчезнатите СМС пораки, фон дер Лајен рече: „Се што треба да се каже за тоа е кажано. Ќе ги чекаме резултатите“.

Во 2022 година, ЕППО објави дека гледа пошироко во набавката на вакцини во ЕУ, но ова е прв пат канцеларијата да биде конкретно поврзана со Фајзергејт.

Случајот што сега го разгледува ЕППО обединува неколку различни правни, политички и финансиски нишки – и е испреплетен со тужбите што ги покрена фармацевтскиот гигант Фајзер против Унгарија и Полска.

Минатата година, Балдан, 36-годишен белгиски лобист со врски со групата Бон Сенс, која е скептична за вакцините, поднесе кривична пријава во Белгија поради улогата на Фон дер Лајен во преговорите за вакцините со Фајзер за, како што тој тврди, „мешање во јавните функции. уништување на СМС пораки, корупција и судир на интереси“, стои во правната информација што ја презентираше неговиот адвокат.

Додавањето на европските влади во неговата тужба дава тежина на она што инаку би можело да се смета за лична пресметка. Унгарија, предводена од Виктор Орбан, жесток противник на Фон дер Лајен, исто така поднесе жалба за улогата на претседателот на комисијата во разговорите за вакцините со Фајзер, изјавија два извори запознаени со ова прашање, кои зборуваа под услов да останат анонимни поради чувствителноста на предметот.

Полска поднесе сопствена жалба во ноември минатата година, потврди портпаролот на полската влада. Сепак, по изборот на Туск во декември, „новата влада работи на повлекување на Полска од овие постапки“, рече портпаролот.

Деталите за случајот не се јавни, но упатените велат дека иако жалбата поднесена од Унгарија е различна од онаа на Балдан, таа се фокусира на истата размена на СМС пораки. Жалбата на Полска беше на иста линија, изјавија две лица запознаени со деталите за случајот.

Фајзер, исто така, ги тужеше Унгарија и Полска за неплаќање на дозите на вакцини по запирањето на пратките, наведувајќи го прекумерното снабдување и финансискиот притисок од војната во Украина. Официјален претставник на Европската комисија изјави дека Комисијата нема сознанија за можни процедури освен за написи во весници.