Уште од летоска ја чекаа одлуката на полскиот Уставен суд во Брисел – и се плашеа од таа одлука. Меѓутоа, пресудата во четвртокот (7 -ми октомври), според која договорното право на ЕУ ​​не е во согласност со полскиот Устав, предизвика бес во европските институции и практично во сите табори на Европскиот парламент (ЕП). Зашто, одлуката на судот практично се сфаќа како почеток на Полексит, односно пат без враќање кон напуштање на ЕУ, пишува Дојче веле.

Уставниот суд во Варшава прогласи за неуставни одредени делови од европското право. Ова првенствено се однесува на правото на ЕУ да интервенира поради закана за владеењето на правото во нејзините земји -членки, што е случај со Полска. Фактот дека Варшава ги потпиша европските договори не значи дека го предала својот правен суверенитет во рацете на ЕУ, заклучи судот.

Полска наскоро без пари и право на глас?

Претседателот на Европскиот парламент Давид Сасоли рече дека таквата одлука нема да остане незабележана. „Приматот на правото на ЕУ мора да биде неспорен“, напиша тој. „Ја повикуваме Европската комисија да ги преземе неопходните чекори.

Today's verdict in Poland cannot remain without consequences. The primacy of EU law must be undisputed. Violating it means challenging one of the founding principles of our Union.

We call on the @EU_Commission to take the necessary action.

— David Sassoli (@EP_President) October 7, 2021

Европската комисија, која е на потег како чувар на договорот за ЕУ, рече дека пресудата, која досега беше донесена само усно, сугерира проблеми со превласт на европското право, како и со авторитетот на Европскиот суд на правдата во Луксембург.

Денешната пресуда во Полска не може да остане без последици. Приматот на правото на ЕУ мора да биде неспорен. Прекршување на тоа значи оспорување на еден од основните принципи на нашата Унија.

Комисијата „нема да се двоуми да ги користи опциите од европските договори“, објави надлежниот комесар Дидие Рејндерс. Ова може да значи дека постапката според членот 7 од Договорот за ЕУ, која со години се одолговлекува во Полска, конечно ќе биде забрзана. Доколку се утврди сериозно кршење на владеењето на правото, оваа постапка може да резултира и со одземање на гласот на Варшава во рамките на Унијата.

Како што се зборува во Брисел, досега со сите средства беше избегнат отворен политички судир. Но, сега нема каде да се оди, бидејќи пораката на полскиот Уставен суд беше поздравена како објава на војна.

Полска долго време беше цел на критики за спорните закони, особено откако владејачката конзервативна Партија на правото и правдата (ПиС) го контролира судството.

“Тешко е да се поверува кога владата на ПиС тврди дека не сака да ја напушти ЕУ. Го прават токму спротивното. Тоа е доволно”, напиша Јерун Ленаерс, кој го претставува најголемиот парламентарен клуб на ЕП, Европската народна партија. „Со прогласување на европските договори за некомпатибилни со полското право, нелегитимниот Уставен суд ја поведе земјата преку Полексит.

Reactie op de zorgelijke ontwikkelingen in Polen 👇 https://t.co/9d0OPDO8bG

— Jeroen Lenaers (@jeroen_lenaers) October 7, 2021

Критичарите ги обвинуваат полските власти за назначување на политички подобни судии во Уставниот суд. Овој закон, усвоен од владејачкото мнозинство на ПиС, според кој се именуваат судии, е отфрлен како незаконски во неколкуте пресуди на Европскиот суд на правдата во Луксембург.

Дали е ова легално поведување на член 50?

Европратеникот Ленаерс исто така рече дека Европската комисија мора да ги искористи сите инструменти за да не ги поддржи „автократите во Варшава“. Ова алудира на можноста за изземање на Полска од парите од заедничката каса. Брисел веќе стави на мраз врз специјални средства од големиот фонд за обнова на економијата по пандемијата.

„Ако не постои правна заедница во Европската унија, тогаш таа се распаѓа“, вели Јенс Гејер од Социјалистичката група на ЕП. „Полска има две опции: да го прилагоди полскиот устав на европското право или да ја напушти ЕУ.

„Одлуката на Варшава е првенствено шлаканица за полските граѓани“, рече Сергеј Лагодински од Зелените.

Иако полскиот премиер Матеуш Моравиецки постојано негираше дека неговата земја планира да ја напушти ЕУ, некои европски правни експерти велат дека одлуката на Уставниот суд е практично најава за поделба. Затоа што, ако приматот на европското право се одрече како еден од темелите на ЕУ, тогаш може да се протолкува како активирање на членот 50, кој предвидува можност за напуштање на ЕУ, вели професорот по европско право Франц Мајер. „Значи, тие или си заминуваат или го менуваат полскиот Устав.

И германскиот професор по уставно право Рене Репаси коментира дека ниту еден национален суд на членка на Унијата никогаш не направил толку голем чекор кон легално излегување од Европската унија.