Израелскиот поет, романописец и есеист Амир Ор е годинашен добитник на Златниот венец на Струшките вечери на поезијата (СВП), соопшти фестивалот.

Согласно востановената традиција, оваа одлука се соопштува од Управниот одбор и Дирекцијата на фестивалот „Струшки вечери на поезијата“ на свечена седница, што се одржува во Македонската академија на науките и уметностите (МАНУ), но заради почитување на мерките за заштита од COVID-19, одлуката е соопштена преку медиумите.

Наградата на лауреатот ќе му биде врачена на поетското читање „Мостови“, една од централните манифестации на годинешното издание на фестивалот, предвиден да се одржи од 26 до 31 август.
„Утрински брифинг“ разговараше со Алмир Ор и интервјуто на „Слободна ТВ“ ви го пренесуваме во целост:

Добро утро господине Ор, ви се јавуваме од Скопје, директно од емисијата „Утрински брифинг“, најпрво дозволете да ви ја честитам главната награда „Златниот венец“ на Струшките вечери на поезијата.

– Ви благодарам многу.

Го читав вашето обраќање по веста дека сте го добиле ова признание, вие имате долгогодишни реалции со фестивалот во Струга, сте биле тука неколку пати, имате пријатели и своја историја со Струга и со Македонија.

– Да, знаете сум бил наградуван со неколку интернационални признанија, но наградата во Струга за мене е навистина посебна, бидејќи во изминатите 20 години во Струга сум бил два пати и првиот превод на мојата поезија на Балканот беше на македонски јазик, издадена во 2000-та година, долги години пред мојата избрана поезија да биде објавена на српски и на бугарски јазик. Второ, во Струга имав можност да ги сретнам Бонфоа, Транстромер и мојот пријател В. С. Мервин. И со враќањето тука во 2020 година како лауреат, по сите овие години, чувствувам дека мојата работа е наградена затоа што сите овие години Струга, всушност, беше значаен дел од моите поетски дела.

Сега ќе бидете во друштво на многу познати автори, некои од нив и нобеловци, како Бродски, Гинзберг, од Окуџава до Неруда, Хини, Тед Хјуз. Како е да се биде дел од истиот духовен простор на светската поезија и особено во однос на Фестивалот кој се одржува речиси 60 години, беше основан во 1961 година. Па како на своите пријатели и насекаде во светот го објаснувате ова?

– Па, Струга е навистина специјално место, место кое уште од многу одамна стана агора на светските поети и поезија. И кога доаѓам таму, знам дека доаѓам во земја и во град кои навистина ја разбираат и ја почитуваат поезијата, кои ја разбираат нејзината длабока вредност и мудрост, значењето на имагинацијата, креативноста и правото самостојно да размислуваат. Мислам дека таа традиција, во вистинска смисла, ја поставува Струга на првата линија на културата во светот. Навистина го почитувам тој вид на посветеност која трае веќе 60 години.

Вашата инспирација е длабоко вкоренета во еврејската традиција, култура и историја, како е тоа поврзано со останатиот нееврејски свет и како ја транспонирате оваа инспирација до луѓето кои можеби не се свесни за тие длабоки историски корени на еврејската традиција и култура?

– Мислам дека мојата поезија е подлабоко проткаена со јазикот на луѓето отколку со еврејската историја, бидејќи мислам дека предмет на поезијата не е љубовта, не е ни некоја одредена традиција, ниту политиката, тоа е самиот живот. Мислам дека мојата поезија е вид на поезија која е за сите луѓе и за да ја читате не мора да сте запознаен со еврејската традиција. Можеби освен една книга, но мојата поезија е многу хуманистичка и на некој начин – интернационална, за сите луѓе каде и да се тие.

Вие сте дел од една многу важна интелектуална јавна сцена во Израел и не само таму, туку и на меѓународен план. Не само што сте уредник на списанија, вие сте и влијателен глас во израелското општество, кога се работи за културни, но и политички прашања. Исто така, раководите со иницијативи поддржани од Обединетите нации кои се посветени на ширењето на културата и поезијата во светот. Како гледате на улогата на интелектуалците во јавноста денес? Како тоа се прелева и надвор од книжевниот домен?

– Тоа има врска со нешто што веќе го спомнав. Поезијата, можеби и воопшто интелектуалната мисла, но јас ќе зборувам за поезијата, ги сфаќам како вистинска покана самите да гледате и да размислувате. Погледнете ги структурите на моќ – тие не сакаат да размислуваме со своја глава, тие сакаат да одиме на шопинг, да гледаме телевизија, да играме со компјутерот и секои четири години да одиме да гласаме. Во таа смисла, поезијата значи да се открие нешто ново, добивање на можност да се запознаете со работи што не сте ги знаеле претходно. Па ако така ги поставиме работите, дури и најминорниот поет е бунтовник, дури и само поради фактот што донесува нешто ново. И мислам дека мојата интелектуалната активност е само продолжение на пишувањето, на поезијата, затоа што никогаш не пишувам песна што ја знам, туку што е нова, што не ја знам. Мора да го откриваме новото, да им помагаме на другите да го прават тоа, да ја откриеме човековата слобода.

Велат дека Шекспир ги напишал некои од неговите најпознати драми како „Кралот Лир“ и други, кога бил во карантин поради чумата во тоа време во Европа. Како наоѓате инспирација и како би ја дефинирале ангажираноста на творците, на поетите во ова време на корона?

– Не знам за писателите генерално, но можам да кажам за мене лично. Навикнат сум веќе на овој вид услови. Знаете, во Израел сега не може да се излезе од дома, но е можеби малку подобро во споредба со други држави каде што често патаувам како Латвија, Шпанија, Холандија. Живеам во еден вид на услови на монаштво, излегувајќи надвор само за да купам малку храна и пишувам по цели денови и ноќи. И кога не знам за што следно би пишувал, легнувам малку и го сонувам тоа. Комплетно сум внесен во мојата работа. Значи за мене ова не е проблем, дури е и еден вид привилегија. Но се разбира, тука е опасноста, болеста, смртта што е многу вознемирувачко и тажно. Но, така ќе живеам се’ додека дишам и сум здрав.

Во светот на поезијата сте подолго време, неколку децении, вашите дела се преведени на повеќе од 50 јазици, често патувате и комуницирате со голем број ваши колеги. Како би ја опишале состојбата на поезијата денес?

– Мислам дека поезијата навистина страда од овој конзумеризам кој од нас прави некаков вид роботи на системот. Денес поезијата е бунтовништво, како што кажав, таа е за луѓе што не сакаат да станат луѓе што ќе водат таков автоматзиран живот. Но, последо време гледам, особено на интернет како се’ повеќе особено младите луѓе влегуваат во поезијата како начин да се изразат и тоа не е само обично изразување, знаете, филозофијата е начин да се зборува за мудроста со внатрешна професионална строгост. Но мислам дека ништо не може да се спореди со дијалектиката и брзината на мислата како во поезијата. Само ретки филозофи како Ниче или Платон ја имале таа поетска дарба и можеле да се справат со тој интензитет на поетската мисла. Со поезијата можете да направите се’, можете да се согласувате, да не се согласувате, да ја слушате, да ја протресете и уште повеќе други работи, исто како и со мислата. Поезијата ја постигнува длабочината како ниеден друг говор што го знам. Значи поезијата оди длабоко, таа не е за слогани, таа е длабок процес на сликата за нас.

Господине Ор, ви благодарам за можноста да разговарам со вас и се надевам дека ќе ве видиме во август. Се надеваме дека дотогаш вирусот ќе сопре и ќе имаме можност да уживаме во вашето друштво во Струга за време на фестивалот.

– И јас се надевам. Сето ова ќе помине.