Планината се тресеше, а националистите добија мандат да продолжат да управуваат со Мостар! Што треба да се каже, работите се сменија за да останат исти. Тоа е суштината на декемвриските избори во овој град, кој повеќе не може да биде град случај, затоа што таа метафора е истрошена и денес звучи како здодевна шега, но тоа ќе биде град на изгорените илузии за претстојниот почеток на работата за постепено отстранување на етничките бариери и слични анахрони феномени во Босна и Херцеговина.

Колкупати сме прочитале и слушнале дека судбината на митскиот град на Неретва ќе ја одреди судбината на оваа земја, поточно – дека таа ќе изгледа така како што ќе изгледа Мостар.

ДЕЖУРНА ПАРОЛА

Оваа аксиоматски воспоставена врска има смисла затоа што Мостар е последниот мултиетнички топоним во БиХ, единствен и многу значаен, но поделен точно по линиите на неговата демографска разновидност. „Граѓаните на Мостар се гладни за демократија“, беше дежурниот слоган за време на изборната кампања. Се чинеше патетично, скоро срцепарателно, иако никому не му е јасно зошто луѓето од Мостар мораа да чекаат цели 12 години за да остварат едно од своите основни права.

Дали протестираа поради тоа, дали илјадници граѓани на Мостар излегоа барем еднаш на улица или ја откажаа граѓанската покорност кон нивните двопартиски менаџери? Ништо од тоа не се случи. Но, ако ништо друго, предизборното престројување и постројување, проследено со победничките аспирации на сите актери, овој пат беше повозбудливо од кога и да било порано. Партиски лидери, меѓународни власти, медиуми и активисти на невладини организации покажаа висок степен на мобилност. „Мостар скроен за сите свои граѓани“, беше картата што ја играа и националистите и т.н. граѓанска коалиција. Некој незапознаен со околностите, можеше да се запраша: Па, што е спорно тука, зарем кандидатите за моќ не маршираат под исто знаме?

Сепак, зад тоа стоеше јасна и остра линија на поделба – Мостар како „хрватска столица“, од една страна, и неподелено уреден, од друга страна.

Јас во тоа многу не се мешав, освен што на ова место изразив изненадување што Сафет Орушевиќ, веројатно убеден дека е дојдено време за „освојување“ на Мостар, падна во прегратките на Бакир Изетбеговиќ, оној што ни со Алија не се согласуваше и кому, колку што ме служи меморијата, политиката на СДА никогаш не му лежеше на срцето, бидејќи во неа ја препозна согласноста за поделбата на босанското општество по принципот на етничка припадност и религија. Тој го одврати Алија од намерата реконструкцијата на Стариот мост во Мостар да ја довери исклучиво на Турција, инсистирајќи тоа да биде меѓународен проект. Така и беше направено.

ПОБЕДНИЦИ И ГУБИТНИЦИ

Но, сето тоа беше одамна, ХДЗБиХ и СДА го поделија Мостар до апсурд, ги искомпликуваа животите на луѓето и, како што еден пензионер налутено ја опиша ситуацијата, во време на неподносливо загадување од со ридови неоднесеното ѓубре, го претвори во град на „стаорци и национализам“.

И што друго да се размислува во предвечерјето на завршените последни избори, освен дека таквата влада мора да биде казнета и изметена од сцената? Сепак, тоа не се случи.

Исто така испари и гласиштето, подгреано од медиумите, дека младите ќе го обединат Мостар. А, колкумина излегоа на гласање? Да гласаа во посакуваниот број и да им ги довереа мандатите на кандидатите од нивната генерација, тие можеби ќе сочинуваа половина од градскиот совет. И можеби некој тогаш ќе можеше да рече: Има светло на крајот од тунелот!

Гласаа нешто помалку од 60.000 регистрирани гласачи, 55 проценти од нив, што приближно одговара на регионалниот и европскиот просек. Но, за сто илјади луѓе за кои се тврди дека се „гладни за демократија“, тоа сè уште не е доволно. Уште поразочарувачки е фактот што граѓанската опција доби само 15 проценти од гласовите, речиси исклучиво бошњачки. Се чини дека Хрватите ќе го заменат својот етнички монолит со демократски плурализам само кога и ако станат „еднакви“ во Босна и Херцеговина.

Потоа беше утврдено дека има изборни кражби колку што сакате при броење на гласовите. Крадеше кој стигнал, особено оние кои имаа најголемо искуство во тоа. И победниците и губитниците се жалеа дека се украдени, па не се знаеше кој пие и кој плаќа.

Работата заврши во стилот на старата поговорка: Волкот го изеде магарето. И кога сè ќе се додаде и одземе, излезе исходот на Шекспир: Многу врева за ништо!

Во секој случај, се покажа дека не е воопшто лесно да се одземе моќта од националистите. Искористувајќи ја темата на војната и воените заслуги, тие продолжуваат да уживаат поддршка од доминантното мнозинство граѓани, за кои мора да кажеме дека се преполни со национализам и затоа се соучесници во обликувањето на реалноста во која и со која живееме. „Но пасаран“ веќе не е слоган со кој некој сериозно се спротивставува на национализмот. Зарем Драшко Станивуковиќ, новиот градоначалник на Бања Лука, не е можеби поголем националист и од самиот Додик?

НАЈБИЗАРЕН ДЕТАЉ

Што се однесува до мене, најбизарните детали во целата приказна се случија во изборната вечер во седиштето на Српската листа „Остани овде“, каде што бликнаа солзи во моментот кога гласникот објави дека и мостарските Срби ќе имаат еден советник?! А, требаше да плачеме, требаше да врескаме до небо пред повеќе од дваесет и осум години, кога воениот злосторник Радован Караџиќ протера повеќе од 20.000 Срби од Мостар, со цел да му се олесни на Милошевиќ да тргува со Фрањо Туѓман и да им дозволи на двајцата искрени непријатели да ја поделат и распарчат Босна и Херцеговина.

Одамна посеаните семиња уште долго ќе носат отровни плодови на поделба и етничко триење. Кој не верува, нека почека за избор на нов градоначалник на Мостар. Не може да биде како што беше досега, и тешко може да биде поинаку. Мостар како „хрватска столица“ и Мостар како неразделно организиран град се две меѓусебно непомирливи визии, нерешлива загатка над која ќе се мачат Бакир Изетбеговиќ и Драган Човиќ.

Преземено од „Ослобоѓење“ од Сараево