Неверојатни 300.000 тони смртоносно воено оружје лежат расфрлани на балтичкото морско дно.

Балтикот, стратешки воден пат што ги поврзува големите европски нации, сега е едно од најзагадените водни тела на Земјата бидејќи неексплодираните гранати, бомбите, проектилите и хемиските агенси биле набрзина напуштени во водите по двете светски војни.

Фрлањето во морето тогаш се сметало за брзо, безбедно и евтино решение за ослободување од несаканата муниција со многу оружја фрлени од страна на сојузничките сили во 1945 година, кои се плашеле од герилско востание во постнацистичка Германија.

Речиси еден век, овие оружја гнојат на дното на Балтичкото море, полека истекуваа токсични хемикалии, вклучувајќи ТНТ, иперит, фосген и арсен.

Додека еврокомесарот за животна средина Вирџинијус Синкевичиус се состана со министрите од балтичките земји во Литванија за да разговараат за решенијата, експертите за Еуроњуз велат дека проблемот премногу долго се игнорирал.

Хемикалиите кои се ослободуваат од подморската муниција ја менуваат киселоста и температурата на морската вода, дестабилизирајќи ги екосистемите. Тие исто така предизвикуваат рак кај многу луѓе, а остатоци од муниција се пронајдени дури и во рибното ткиво.

Експертите стравуваат дека конзумирањето риба фатена блиску до депониите може да доведе до таложење на канцерогени материи кај луѓето.

Теренс Лонг, основач на меѓународните дијалози за подводна муниција, изјави за Еуроњуз дека е потребна поголема јавна свест за да се притиснат владите да дејствуваат.

„Подводната муниција истекува токсини кои им штетат на морските екосистеми и го загрозуваат нашиот морски живот. Без разлика дали сте цврст поборник за климатските промени или не, ова прашање нè засега сите нас. ТНТ во муницијата може да изгори и да ги избелите коралите и да создаде прилив на хранливи материи кои предизвикуваат штетно цветање на алгите. Гасот од синап се распаѓа во неоргански арсен кој се шири низ морското дно, убивајќи се што е во пресрет. Хемикалиите, исто така, влијаат на фотосинтезата на планктонот и стапката на шрафирање на јајцата од ракови“, изјави Лонг за Еуроњуз.

И покрај тоа што научниците со децении обезбедуваат докази за поддршка на ваквата загриженост, политичарите се одолговлекуваат, со оглед на тешкотијата во дефинирањето на правните обврски за заборавеното оружје.

И додека јавноста е акутно свесна за опасностите од загадувањето со пластика и микропластика во нашите мориња, малку се знае за опасностите од фрлената муниција за безбедноста на животните и луѓето.

Индустриските активности кои ризикуваат да се мешаат со муницијата, како што се багерот, морските фарми со ветерници и риболовот со трали на дното, како и стравувањата дека оружјето може да биде извлечено од криминалци, го насочија проблемот кон политичкото внимание. Претходно оваа година, Германија објави програма од 100 милиони евра за пилотирање на обновување и уништување муниција.

Колапсот на рибниот фонд на Балтикот – предизвикан од токсичен коктел од хемикалии за муниција, ѓубрива, индустриски отпад и канализација – исто така сериозно влијаеше на рибарската индустрија и изврши притисок врз владите да дејствуваат. Во август, Европската комисија воведе нови ограничувања за улов за два вида риби на Балтикот.

„Ако ги споредиме однесувањата и изјавите на владите, има извонредна разлика. Но, пред сè, постои ниско ниво на дејствување“, изјави за Еуроњуз Клаус Бочер, независен консултант за ЏПИ Оушен.

Но, Бочер верува дека има позитивен моментум во изминатата деценија за да се постигне потребната промена на парадигмата.

Инженерите, научниците, креаторите на политики и финансиери конечно се здружуваат за да ги идентификуваат најдобрите начини за безбедно уништување на оружјето.

Напредокот во морската технологија, вклучително и употребата на вештачка интелигенција, го олеснува откривањето и мапирањето на подморската муниција. Некои муниции се разоружуваат со помош на водени млазови пред да се отстранат од морското дно, додека други се извлекуваат за да се детонираат или согоруваат на копно.

„Развивме технологија која докажува дека е можно чистење на океанското дно. Муницијата е видлива и опиплива и може да се отстрани“, рече Бочер.

И двајцата експерти велат дека конвенционалното и хемиското оружје треба да се третираат со исто ниво на приоритет. Оружјето исто така треба да се следи повнимателно, бидејќи некои носат минимален експлозивен ризик поради нестабилната состојба на хемикалиите што ги содржат.

Овие технолошки решенија, исто така, би можеле да бидат од витално значење за чистење на Црното Море кога војната во Украина на крајот ќе заврши. Иако малку се знае за фрлањето муниција во регионот, експертите велат дека владите мора да учат од грешките од минатото за да избегнат катастрофално повторување.

Експертите ја поздравуваат потенцијалната акција на ЕУ, но повикуваат на координиран глобален одговор на проблемот што допира толку многу делови од планетата.