Корупцијата, ниските приходи и криминалот се трите најголеми проблеми со кои што се соочуваат граѓаните во земјава. Повеќе од две третини сметаат дека државата се движи во погрешна насока, а здравството, владеењето на правото и економскиот раст се најважни предизвици за државата, посочуваат резултатите од спроведена анкета за тоа какви се перцепциите на граѓаните околу најголемите предизвици со коишто се соочуваме како општество, што ја изработи агенцијата М Проспект по нарачка на „Солуција“.

Анкетата е изработена во периодот од 9 до 21 јануари 2024 година на репрезентативен примерок од 1000 граѓани со маргина на грешка од 3,1 отсто.

На анкетата посветена на испитување на јавното мислење за тоа кои се најголемите проблеми на граѓаните во државата, 18 проценти се изјасниле дека тоа е корупцијата, за 15,5 проценти тоа се ниските приходи, а за 14,5 процнети криминалот. Потоа на листата следат: политичката нестабилност 11,1 проценти, сиромаштијата – 10,3 отсто, невработеноста со 6,9 отсто, здравствената заштита со 6,4 проценти и партизацијата – 5,7 проценти.

„За најголемите проблеми нема големи разлики меѓу етничките заедници, а така е и за меѓуетнички односи за кои 4,2 отсто од испитаниците ги посочиле како еден од најголемите проблеми. Од анкетираните 4 отсто го сметаат загадувањето на околината како најголем проблем, а за 2,7 отсто тоа е образованието“, наведува Катерина Синадиновска, новинарка и со-основачка на „Солуција“.

На прашањето во каква насока се движи државата 68,3 отсто од граѓните сметаат дека државата се движи во погрешна насока, а како најчеста причина ги навеле нефункционалниот систем, лошата економска ситуација и корупцијата. При тоа има разлика меѓу двете најголеми етнички заедници – кај Македонците тој процент изнесува 72,7, а кај Албанците 56,3 отсто. За 11 отсто испитаници држвата се движи во вистинска насока, при што кај Македонците тој процент е 9,1 отсто, а кај Албанците 17,1 отсто.

На прашањето колку се согласувате дека актуеланата Влада заслужува повторно да биде избрана на следните избори,73,1 отсто од анкетираните не се согласуваат со тоа, наспроти 22,3 отсто кои се согласуваат со тоа. Во исто време, 60 отсто од испитаниците изјавиле дека не веруваат ниту дека ако опозицијата дојде на власт ќе ги реши нивните најголеми пробелми, наспроти 33,4 отсто.

-Граѓаните сакаат Владата да падне, но не веруваат многу ни во опиозицијата, вели Синадиновска на презентацијата на резултатите од анкетата.

Во однос на тоа кои се најважни предизвици за државата на скала од 1 до 10, каде оценката 10 е најважен предизвик, на врвот е здравството и здравствениот систем со средна оценка од 8,06, потоа следи владеењето на правото, односно проблемот со корупцијата и неказнивост со оценка 8 и со средна оценка 7,96 на трето место е екононскиот раст и економската стабилност. Потоа следуваат социјалната правда и еднаквост, образовниот систем и развојот на инфраструктурата.

Прашани за довербата во институциите, во многу поголем процент доминира недовербата и тоа во Парламентот имаат доверба 1,9 %, а 21,9% донекаде му веруваат, во Владата само 4,6% имаат целосна доверба, а 20,4% донекаде ѝ веруваат. Судството – само 3,2% целосно му веруваат на правосудниот систем, а 17,7% донекаде му веруваат. И политичките партии се придружуваат кон претходно наведените институции со ниската доверба на граѓаните кон нив, при што 1,8 % имаат целосна доверба, а 21,4% донекаде доверба, додека целосна недоверба имаат 51,9%, и донекаде недоверба 23,7%.

„Медиумите котираат подобро кај граѓаните во однос на државните институции. Односно 6,3% имаат целосна доверба во нивната работа, а 40,4% донекаде доверба. Целосна недоверба во медиумите имаат двојно помалку граѓани во однос на Владата и Парламентот на пример, односно 27,9%“, а донекаде недоверба изразиле 24,2%, стои во анкетата.

Во однос на довербата, најдобро кај граѓание котираат верските институции со доверба 53,7 проценти, од кои 17,8 имаат целосна доверба, а 35,9 отсто имаат донекаде доверба.

Прашани за тоа кои се најголемите проблеми лично за граѓаните, 60 отсто изјавиле дека се загрижени за личната безбедност, 53,5 проценти изјавиле дека не се задоволни од животниот стандард. Во однос на оценката на сериозноста на најгорливите проблеми првите три места на листата, соодветно се пристапот до квалитетно здравство (оценка 7,54), еколошките прашања (7,47 оценка) и социјалната нееднаквост и дискриминација (7,10 оценка).

Кај над 80 отсто од граѓаните постои песимизам за иднината. На прашањето дали очекуваат подобра иднина за своите деца доколку останат да живеат во земјава 57,6 отсто од граѓаните сметаат дека нивниот живот ќе биде полош во иднина, додека 22,9 отсто очекуваат да остане со ист квалитет. Само 16,9 отсто испитаници искажале оптимизам за ова прашање. Албанците, пак, во споредба со Македонците се многу поголеми оптимисти. Една третина од нив очекуваат подобра иднина за своите деца, наспроти 11,1 осто од Македонците. Полошо дека ќе биде сметаат 38,3 проценти од Албанците и речиси две третини од Македонците, односно 64,2%. Додека статус кво очекуваат 22 отсто од Македонците и 25,4 отсто од Албанците.

За аналитичарите, Марко Трошановски, претседател на Институтот за демократија “Социетас цивилис“ и Александар Кржаловски, директор на Македонскиот центар за меѓународна соработка овие резултати од испитувањето на јавното мислење не се воопшто за чудење, и само ја потврдуваат општата состојба на песимизам, дефетизам и несигурност кај граѓаните.

„Таквата перцепција на луѓето за општата состојба во државата и иднината што ги очекува е резултат од комбинација на два фактори: објективното потфрлање на власта да ги адресира и решава најгорливите проблеми на граѓаните, но и дополнителното ‘долевање масло на огнот’ од страна на хибридните напади што се случуваат кон македонските граѓани како таргет, а спроведени главно преку социјалните медиуми од страна на ентитети кои сакаат да ѝ наштетат на државата. Тоа уште повеќе го зголемува чувството на бесперспективност и неверување дека нештата ќе се подобрат“, смета Трошановски.

За Кржаловски, интересно е тоа што граѓаните ја препознаваат високата корупција во облик на јавни набавки, големи тендери и сл., но не сакаат да ја видат корупцијата што е широко раширена на пониско ниво, во секојдневното живеење и работење, односно малите износи коишто сме навикнале да ги даваме за да добиеме некоја услуга во јавниот сектор.

-Како и да е, ситуацијата генерално е лоша, можеби најлоши резултати за перцепцијата на граѓаните за проблемите во општеството досега, ако се спореди со анкети што и ние во МЦМС ги правиме веќе со години. Мислам дека главните проблеми потекнуваат од самите перформанси на институциите, а мошне интересен наод во анкетата е оној дека граѓаните во поголем дел не би ѝ дале повторно доверба на актуелната владејачка гарнитура на претстојните избори, но исто така не веруваат ниту дека опозицијата ако дојде на власт ќе ги реши нивните најголеми проблеми, рече Кржаловски.

Во контекст на престојните избори двајцата аналитичари се согласуваат дека партиите треба да внимаваат при конципирањето на програмите за привлекување на гласачите, во однос на остварливоста на тие програми.

Трошановски смета дека ќе бидат искомбинирани двата пристапи – национализмот кој вели, носи лесна политичка мобилизација и пристап кој ги зема предвид грижите и потребите на граѓаните, бидејќи сите политички партии прават свои анкети.

-Проблемот во овој дел на политичка понуда е што, треба ние како граѓани како општетсттво, медиумите, треба овие политички програми многу покритички да ги опсервираме бидејќи во голем дел се бајковидни списоци на желби, со оглед на нивната ниска реализација. Мораме да ги промислуваме низ призма на тоа колку иостите се издржани преку економски анализи и компаративни примери. Не можеме низ дејкклараитиви заложби за подобар живот, ефикасна јавна администрација сл. да констатираме дека програмата на партијата ги адресира проблемите за граѓаните, вели Трошановски според кого досега сведочиме на такви општи формулчации во програмите кои се покажале неоставрливи и посочи на примерот на бесплатниот автобуски сообраќај во Скопје или концептот „едно општество“.

Кржаловски наведува дека мора да се мери што се прави, односно што е направено од ветеното, но важна е вели и структурата на партиите кои генерално не се демократски, при тоа изрази загриженост за слуќувата во Алијанса за Албанците кои покажуваат дека нема елементарна демокарстака култура за проблемите да се изпреговараат, туку се реагира жестоко.

-Како ситуацијата почна да се развива не знам дали тоа ќе заврши мирно или насилно, и како тоа ќе влијае на другите партии, вели Кржаловски

Во однос на наративот за евроинтеграцијата на земјава дали тој ќе доминира во предизборната кампања според Кржаловски, јасно е дека на власта и е тоа посебен адут во овој пад на рејтинзите нешто да спаси, да направи таква поларизација која реално не постои.

-Мислам дека тоа ќе се демаскира во време на кампањата дека нема реална опција надвор од ЕУ, вели Кржаловски.

Според Трошановски тој наратив „Ние сме за Евртопа“ нема да помине така лесно, затоа што луѓето искусија дволичноста на самиот процес на ЕУ-интеграција и мантрата за ЕУ нема така како порано да мобилизира гласови.