Кога Финска и Шведска сигнализираа дека размислуваат да ја донесат историската одлука за приклучување кон НАТО, алијансата очекуваше остар одговор од Москва, а не од една од нејзините членки.

Сепак, на собирот на министрите за надворешни работи на НАТО со нивните фински и шведски колеги во саботата за да ја прослават најголемата промена во европската безбедност во последните децении, турскиот учесник го расипа расположението.

Турскиот министер за надворешни работи Мевлут Чавушоглу беше „во кризен режим“, изјави за Ројтерс дипломат на НАТО за вечерниот состанок во Берлин. Еден ден претходно, турскиот претседател, Реџеп Таип Ердоган, ги шокираше колегите членки на НАТО велејќи дека не може да го поддржи членството ниту на Финска, ниту на Шведска.

Чавушоглу не само им што постави услови на НАТО, туку и го крена гласот на Швеѓанката Ен Линде во, како што рекоа тројца дипломати на НАТО, „срамно“ кршење на протоколот.

„За нас тоа беше историски момент, а сепак Чавушоглу рече дека е иритиран од „феминистичката политика“ на Линде, што донесе толку многу драма“, рече друг дипломат на НАТО, опишувајќи ја многу напната атмосфера во германското Министерство за надворешни работи во Берлин, во која многу сојузници се одлучија за молк за да ја смират ситуацијата.

„Се обидувавме да разбереме што сака нашиот турски колега“, рече дипломатот, кој како и другите сакаше да остане анонимен поради чувствителноста на прашањето.

Нордиската поддршка за курдите

Главните барања на Анкара се нордиските земји да ја прекинат поддршката за курдските милитантни групи присутни на нивната територија и да ги укинат нивните забрани за некои продажби на оружје на Турција.

Турски дипломатски извор рече дека Чавушоглу го истакнал ставот на Турција со почит, отфрлајќи го, како што рече, тврдењето на Линде дека нејзиното противење се должи на феминистичката надворешна политика на Шведска.

„Нејзините коментари не и помагаат на кандидатурата на Шведска за НАТО, додека изјавите што доаѓаат од Финска се внимателно изработени“, рече изворот. Министерството за надворешни работи на Шведска не одговори веднаш на барањето за коментар по работното време.

Поттикнати од руската инвазија на Украина, двете земји во средата поднесоа барање за влез во НАТО.

Русија, која вели дека заканата од проширувањето на НАТО била главна причина поради која испратила војници во Украина, се излажа.

Додека рускиот заменик-министер за надворешни работи Сергеј Рјабков рече дека приклучувањето на Финска и Шведска е „тешка грешка“ со „далекосежни последици“, претседателот Владимир Путин на 16 мај рече дека нивните обиди за влез во НАТО не претставуваат директна закана за Русија.

Неочекуван одговор на Ердоган

Слабото расположение на состанокот во саботата беше уште поизненадувачко затоа што дипломатите на НАТО на почетокот на мај изјавија за Ројтерс дека сите 30 сојузници го поддржуваат пристапот на Финска и Шведска во алијансата поради безбедносните придобивки што ќе ги донесе.

Сојузниците на НАТО сакаа да го запечатат својот пристап во рекордно време како начин да го зацврстат својот одговор кон Русија, но во понеделникот, Ердоган рече дека шведската и финската делегација не треба да доаѓаат во Анкара како што претходно беше планирано.

Во средата, турското претседателство соопшти дека клучниот советник на Ердоган разговарал со колеги од Шведска, Финска, Германија, Обединетото Кралство и САД. Напредокот за членство во НАТО беше возможен само доколку се исполнат очекувањата на Турција, се вели во него.

Едно лице блиско до ситуацијата даде пооптимистичка оценка, велејќи дека разговорот со Шведска бил позитивен и ги отворил вратите за посети на делегацијата следната недела. Сепак, повиците во средата дојдоа по петдневни борби на нордиските земји да стигнат до канцеларијата на Ердоган.

„Сето ова ги заматува водите, но не го задржува целокупниот план за пристапување“, вели изворот на Ројтерс.

Анкара вели дека забраната за оружје – усвоена од нордиските земји како одговор на воениот упад на Турција во северна Сирија во 2019 година против курдските милитанти – е несоодветна за потенцијалните членови на безбедносен пакт.

Турската државна телевизија ТРТ соопшти дека Шведска и Финска не го одобриле барањето на Турција за репатријација на 33 лица со наводни врски со групи кои ги смета за терористи. Претседателот на Комитетот за надворешни работи на шведскиот парламент, Кенет Форслунд, рече дека решението може да се најде, но на друго место.

„Тоа што Шведска ќе почне да протерува луѓе кои не се сметаат за терористи според списоците за терористи што ги има ЕУ, тоа е сосема незамисливо“, рече тој.

Незавршен бизнис

Дипломатите во европските престолнини велат дека виделе го „научиле“ Ердоган уште пред да дојдат до договор. Непредвидлив, но стратешки клучен сојузник на НАТО, Турција под Ердоган води независна надворешна политика, но останува голем придонесувач во мисиите на НАТО.

Тензиите ги заматија врските меѓу Вашингтон и Анкара, иако изгледаше дека се подобрија по петгодишните несогласувања за Сирија, поблиските врски на Турција со Москва и ерозијата на правата и слободите во земјата.

Чавушоглу во средата во Њујорк се сретна со американскиот државен секретар Антони Блинкен.

„Повторно ги гледаме ветровите на Студената војна“, им рече Чавушоглу на членовите на турско-американската заедница доцна во вторникот.

Извор близок до процесот рече дека Чавушоглу јавно зазема тврд став, поттикнат од Ердоган, но дека постои ризик странските сојузници да ја изолираат Турција ако таа „претера“.

Дома, Ердоган се соочува со тесни избори кои би се одржале во средината на 2023 година, а неговите удари во Европа се поигруваат со домашните националистички чувства.

САД се уште се уверени во решението. Блинкен на прес-конференција во неделата рече дека разговорите се во тек околу разликите меѓу Турција, Финска и Шведска.

„Кога станува збор за процесот на членство, многу сум уверен дека ќе постигнеме консензус“, рече тој.