Звукот од пукотници одекнуваше околу норвешките фјордови откако редици шведски и фински војници, позиционирани зад ридовите од снег, обучени со пушки и ракетни фрлачи, беа подготвени за непријателски напад.

Вежбата во март беше првиот пат силите од Финска и Шведска да формираат комбинирана бригада за закажаната вежба на НАТО во Арктичка Норвешка, позната како „Студена реакција“. Ниту Шведска, ниту Финска не се членки на НАТО алијансата. Вежбата беше долго планирана, но руската инвазија на Украина на 24 февруари додаде интензитет на воената игра.

„Би биле прилично наивни да не признаеме дека постои закана“, изјави шведскиот мајор Стефан Нордстром за Ројтерс. „Безбедносната ситуација во цела Европа е променета и ние мора да го прифатиме тоа и мора да се прилагодиме.

Тоа чувство на закана значи дека претседателот Владимир Путин, кој започна, како што ја нарекува, „специјална операција“ во Украина делумно за да се спротивстави на проширувањето на НАТО алијансата, но тој наскоро може да има нов сосед на НАТО.

Финска има 1.300 километри долга граница со Русија. Во телефонскиот разговор на 28 март, претседателот на земјата Саули Нинисто побара од генералниот секретар на НАТО Јенс Столтенберг детали за принципите и чекорите за прифаќање на нови членки. Лидерите на Финска разговараа за можното членство со „речиси сите“ 30 членки на НАТО и ќе поднесат преглед до парламентот до средината на април, изјави министерот за надворешни работи Пека Хависто за Ројтерс.

Шведска – домот на основачот на Нобеловата награда за мир и земја која не се борела во војна од 1814 година – е поколеблива. Но, неодамнешното истражување на јавното мислење за една голема шведска ТВ станица покажа дека 59% од Швеѓаните сакаат да се приклучат на НАТО, доколку тоа го направи Финска.

За некои во алијансата, двете земји, кои се во сендвич меѓу Русија и Норвешка, членката на НАТО, веќе се партнери. Американскиот генерал Дејвид Бергер, кој е командант на маринскиот корпус на САД, им рече на новинарите, ставајќи ја настрана политиката за членство, дека тие се братски и пријателкси нации.

„За маринците, на тактичко ниво…нема разлика“, рече Бергер. „Доволно ми е да знам дека единицата таму ме прифати“.

Столтенберг на почетокот на март објави дека НАТО сега ги споделува сите информации за војната во Украина со Шведска и Финска. Двете земји редовно присуствуваат на состаноците на НАТО. На вежбите во Норвешка, Столтенберг рече дека „ниту една друга земја во светот“ не е поблизок партнер од нив.

Но, тој забележа важна разлика: „Апсолутните безбедносни гаранции што ги обезбедуваме за сојузниците во НАТО, се само за сојузниците во НАТО“.

Како што не се членки, вкупното 16-милионско население на Финска и Шведска нема заштита од гаранцијата на НАТО дека нападот врз еден сојузник е напад врз сите.

Москва не одговори на барањето за коментар за оваа приказна. Таа постојано ги предупредува двете земји да не се приклучат кон НАТО. На 12 март, руското Министерство за надворешни работи рече дека „ќе има сериозни воени и политички последици“ доколку се случи тоа, пренесува руската новинска агенција Интерфакс.

Столтенберг рече дека би било можно да им се дозволи влез на Финска и Шведска „прилично брзо“. НАТО не коментираше каков би бил тој процес; Портпаролот на американското Министерство за одбрана рече дека секоја одлука ќе ја донесат самите земји, но нивното пристапување ќе треба да биде договорено од сите 30 сојузници.

„Претседателот Путин сака помалку НАТО влијание на границите на Русија“, рече Столтенберг во јануари, мислејќи и на повеќе сојузнички трупи во југоисточна Европа, Полска и Балтикот. „Но, тој добива повеќе НАТО“.

Спомени од војната

На повеќе од 1.000 километри југоисточно од вежбата на НАТО, 80-годишниот Марку Кусела ја памети вистинската војна. Пензионерот, кој живее во Иматра, град на границата на Финска со Русија, бил евакуиран во Шведска со неговиот брат како доенче, откако неговиот татко бил убиен во борбата против руската инвазија.

Тој се вратил во Финска дури по завршувањето на војната.

„Секогаш ќе го паметам тоа“, рече Кусела, посетувајќи ги гробиштата каде што е погребан неговиот татко. „Како ќе беше да имав татко“.

Околу 96.000 Финци, или 2,5% од населението, загинаа борејќи се против руската инвазија, во двете војни помеѓу 1939 и 1944 година. Вкупно 55.000 деца ги загубија татковците, а над 400.000 луѓе ги загубија своите домови додека територијата не беше признаена.

Но, Финците, борејќи се под покривката на густата шума, ги одбија Русите и оттогаш Финска има јасна цел: силна одбрана и пријателски односи со Русија.

Земјата изгради регрутна војска – има околу 900.000 мажи и жени во резерви – и според Меѓународниот институт за стратешки студии, една од најголемите артилерии во Европа.

Со години, Финците и Русите имаат интензивна интеракција. Оваа година Иматра планираше да ја прослави 250-годишната историја на финскиот туризам по посетата на Екатерина Велика, руската царица, во 1772 година.

Сега граничната станица Иматра е напуштена, а нејзините тезги не се користат. Финската служба за безбедност, позната како Супо, вели дека руските воени ресурси во моментов се фокусирани на Украина и нејзините сопствени домашни операции, но предупредува дека ситуацијата може брзо да се промени.

Инвазијата во Украина предизвика речиси 3.000 апликации од Финците да се приклучат на локалните здруженија на резервисти, како и речиси 1.000 до женските групи за подготвеност за итни случаи, велат групите.

Финска е една од ретките европски земји што одржува национални итни снабдувања со гориво, храна и лекови. Изградбата на засолништа за итни случаи под секоја голема зграда е задолжително уште од Втората светска војна. Земјата вели дека нејзините 54.000 засолништа имаат место за 4,4 милиони од 5,5 милиони население.

Поддршката на Финците за пристапување во НАТО се зголеми на рекордни бројки во текот на изминатиот месец, при што најновата анкета на јавниот радиодифузен сервис Јле покажа дека 62% од испитаниците се за, а само 16% против.

Супо, безбедносната служба, на 29 март рече дека Финска мора да се чува од потенцијална руска одмазда на дискусиите на Хелсинки за пристапување во НАТО, или мешање во јавната дебата.

„Не треба да носиме никакви брзи одлуки за своја одбрана, но секако евентуалното барање за членство може да доведе до тоа да не станеме цел на мешање или хибридни дејства“, изјави Хависто во интервју за Ројтерс. „Финска треба да се подготви за тоа и исто така да слуша како би реагирале земјите од НАТО.

Кризни комплети

Шведска, која тврдеше дека неповрзаноста со конфликтот добро му послужи на нејзиниот народ, побавно ја гледа Русија како закана – на пример, дозволи да се намалат трошоците за одбраната, а засолништата за итни случаи да паднат во распаѓање по Студената војна. Но, и таму расположението се менува.

Откако Русија го нападна Крим во 2014 година, владата го забрза повторното вооружување и ја зајакна воената сила на островот Готланд, во близина на седиштето на руската Балтичка флота. Таа, исто така, повторно воведе ограничена регрутација таа година.

Стокхолм претходно овој месец рече дека речиси ќе ги удвои трошоците за одбрана на околу 2% од БДП и ќе обнови мрежа на бункери за итни случаи, за да се засолнат до седум милиони луѓе. Се вели дека моментално има околу 65.000 засолништа, главно во приватни домови.

Околу 71 отсто од Швеѓаните се загрижени за зголемената воена закана од Русија – за разлика од 46 отсто во јануари – според истражувањето на анкетарите Демоскоп за дневниот весник Афтонбладет на 2 март.

Кој прв ќе се приклучи на НАТО?

Ако некоја од земјите навистина се заложи за членство во НАТО, се чини дека Финска ќе биде прва, велат дипломатите и политичарите. Министерот за надворешни работи Хависто рече дека е во „речиси секојдневни“ разговори со својот шведски колега на оваа тема.

„Не би било идеално Финска да оди сама, бидејќи тогаш сите ризици во процесот на аплицирање би биле на товар на Финска“, рече Мати Песу, надворешнополитички аналитичар во Финскиот институт за меѓународни односи.

Во Шведска, владата и опозицијата вршат анализа на безбедносната политика која се очекува во мај. Премиерката Магдалена Андерсон истакна на националната телевизија на 30 март дека е важно да се почека и да се види до какви заклучоци ќе се дојде. Владејачките социјалдемократи се против приклучувањето, но четири опозициски партии го поддржуваат.