Стравот на Брисел дека една од земјите-основачи на Европската Унија може да се сврти кон крајната десница, нагло се реактивираше оваа недела, додека политичката криза во Франција забрзано добива замав, што доведе до тоа еден од историските сојузници на францускиот претседател Емануел Макрон да се приклучи на хорoт противници кои бараат негово повлекување, објави Политико.

Францускиот претседател е под огромен притисок откако најновиот обид на неговиот премиер да формира функционална влада пропадна за само 14 часа, а новите избори во следните месеци, па дури и недели, стануваат сѐ поверојатни. И на претседателско и на парламентарно ниво, победата на Националното обединување на Марин Ле Пен сега изгледа реална, што значи дека евроскептичен, крајно десничарски лидер може наскоро да ја претставува Франција во клучните институции на ЕУ, придружувајќи се на растечкиот хор на популистички и десничарски гласови.

„Имаме континент што доживеа војна, затворање, еден вид лесна диктатура во Будимпешта, навикнати сме да функционираме под шокови“, рече еден претставник на Европската комисија, кој, како и другите цитирани во текстот, побарал анонимност за да зборува отворено.

Но, „Ле Пен е нешто друго“, додаде тој, алудирајќи на широко прифатеното мислење во Брисел дека радикална промена во француското раководство би имала далекусежни последици за Унијата.

Додека крајната десница го повикува Макрон да распише нови парламентарни избори, случувањата оваа недела го отвораат и прашањето за можни предвремени претседателски избори, доколку Макрон на некој начин биде принуден да се повлече — нешто што тој постојано го отфрла, ветувајќи дека ќе остане до крајот на мандатот во 2027 година.

Ако Националното обединување дојде на власт во Франција, тоа значително ќе ги зголеми главоболките на ЕУ, веќе персонифицирани на Советската маса од Виктор Орбан од Унгарија и Роберт Фицо од Словачка, а најверојатно наскоро и од Андреј Бабиш по неговата неодамнешна изборна победа во Чешка.

Новиот бран популизам се заканува да ги поткопа европските политики во клучни области, особено во однос на Русија и одбранбената политика. Орбан и Фицо досега ја блокираа европската поддршка за санкции кон Москва по нејзината целосна инвазија на Украина. Бабиш најави дека ќе ја укине иницијативата за муниција за Украина, ќе се спротивстави на плановите на НАТО за зголемување на воените трошоци и ќе влезе во судир со Комисијата околу Зелениот договор — кој, пак, е и во нишанот на Ле Пен.

Француската крајнодесничарка постојано се спротивставува на зголемување на помошта за Киев, обвинувајќи го Макрон за „воена хистерија“, особено кога тој сугерираше дека би можело да се размисли за испраќање војници во Украина.

Дали падот на Макрон ќе ја ослабне позицијата на Европа?

Иако Франција не е меѓу најголемите донатори во воена помош за Украина, реторичкото „лидерство“ на Макрон имаше големо влијание врз поддршката за нападнатата земја и изградбата на европската одбранбена способност, вели висок службеник од една земја-членка.

„Штом тој си замине, тоа ќе биде целосно доведено во прашање — знаеме дека Ле Пен нема да продолжи по истиот пат“.

Националното обединување остро се спротивставува и на визијата на Макрон за заедничко користење на француското нуклеарно оружје или обединети воени ресурси на континентот.

Запрашана неодамна на ТВ-каналот LCI дали француските нуклеарни боеви глави би можеле еден ден да бидат стационирани во Германија или во Полска, Ле Пен со иронија одговори: „Па што е следно?“

Таа исто така повтори дека планира Франција да се повлече од интегрираната воена команда на НАТО, иако би продолжила соработката со сојузниците, вклучително и САД, на клучни мисии.

Се разбира, најлошото сценарио за проевропејците можеби никогаш нема да се оствари. И покрај агресивната реторика, Националното обединување сѐ уште не успеало целосно да ги пробие изборните бариери кои досега го ограничуваа.

Во специфичниот двокружен изборен систем на Франција, партиите мора да добијат над 50 проценти поддршка во вториот круг за да победат. Тој праг секогаш бил тежок за Ле Пен и нејзините соработници, бидејќи гласачите од различни политички табори досега се обединуваа зад умерени кандидати за да ја спречат крајната десница — иако таа заштитна бариера сѐ повеќе слабее.

Сепак, Националното обединување направи огромни успеси и сега е најголемата политичка група во долниот дом, контролирајќи заедно со своите сојузници околу една четвртина од пратеничките места. Во 2017 година, кога Макрон првпат беше избран, имаше само неколкумина пратеници.

Дури и во сегашниот политички хаос, апсолутното мнозинство останува тешко достижно, смета Матије Галард од институтот за анкети „Ипсос“.

Но, длабоката поделба на политичкиот пејзаж го ослабува таканаречениот „републикански фронт“, каде другите партии се обединуваа против крајната десница во вториот круг. Националното обединување моментално е на околу 33 проценти во анкетите (слично на резултатот од минатогодишните избори), според „Опинионвеј“, додека умерениот лев блок има меѓу 18 и 24 проценти, а центристичкиот табор на Макрон заостанува со 14 до 16 проценти.

Ако партијата на Ле Пен освои апсолутно мнозинство на предвремени избори — или се приближи до него — нејзиниот штитеник Жордан Бардела би можел да ја преземе функцијата премиер и да формира крајнодесничарска влада.

Тоа би значело дека Националното обединување ќе ја застапува Франција во Советот на ЕУ, каде владините претставници ги договараат законите заедно со Европскиот парламент.

Крајната десница во Брисел

Иако сите во Брисел мислат на претседателските избори, „сосема се потценува што би значела општа конфронтација“ во Советот, рече истиот функционер на Комисијата, предупредувајќи дека Франција би можела да блокира регулативи од различни области.

Идната крајнодесничарска Франција сѐ уште би била во малцинство — барем засега.

„На пример, за автомобилите, на нивна страна ќе бидат само Унгарците. Ќе изгубат. За Меркосур, исто така ќе изгубат,“ рече тој, мислејќи на трговскиот договор меѓу ЕУ и групата јужноамерикански земји што треба да се потпише на 5 декември.

Големото прашање за Европа е дали различните форми на десен популизам низ континентот би можеле на некој момент да се обединат и да формираат блокирачко малцинство што би ја парализирало ЕУ.

Галард од „Ипсос“ смета дека такво сценарио е малку веројатно на краток рок, иако десничарските партии имаат висок рејтинг пред изборите во неколку земји, како Холандија, каде изборите се закажани за крајот на октомври.

„Кога ќе ги погледнете другите земји, ситуацијата е доста разновидна,“ рече тој. „На пример, во Холандија, на прв поглед партијата на Герт Вилдерс води во анкетите, но најверојатно ќе освои помалку отколку на претходните избори“.

Популистичките националисти ќе бидат клучни актери и на изборите следната година во Шведска и Унгарија, каде Виктор Орбан повторно се кандидира.

Во Германија, на изборите во февруари годинава, гласачите ѝ дадоа на крајнодесничарската „Алтернатива за Германија“ најдобар национален резултат досега — 21 процент, што ја направи втора најголема партија во земјата.

„Најстратегиски начин да се гледа на ова“, рече Грегуар Рус од тинк-тенкот „Чатам Хаус“ во Лондон, „е да се разбере дека секоја земја ќе го има својот ‘популистички момент’.

Единственото на што можеме да се надеваме е тие моменти да не се случат сите истовремено“.

Макрон во потрага на шести премиер за помалку од две години