Лаи Чинг-Те поранешен лекар од сиромашно рударско семејство, бил поттикнат во политиката од воената криза во Тајванскиот теснец пред 27 години. Денес, мирниот политички ветеран има задача да избегне нова криза како новоизбран водач на самоуправниот остров што Кинеската комунистичка партија вети дека еден ден ќе го „апсорбира“.

Во саботата, Лаи (64), поранешен потпретседател од владејачката Демократска напредна партија (ДПП), победи на долгоочекуваните и глобално гледани избори и стана нов претседател на Тајван. Неговата победа ѝ даде на ДПП историски трет последователен мандат, удар на растечките закани од авторитарниот сосед на Тајван, Кина, пренесува Си-Ен-Ен.

„Изборите му ја покажаа на светот посветеноста на тајванскиот народ за демократија, што се надевам дека Кина може да ја разбере“, им рече Лаи на илјадниците поддржувачи на собирот по неговата победа.

Лаи се соочи со гневот на Пекинг што се залага за суверенитетот на Тајван, велејќи дека како претседател има „важна одговорност да го одржува мирот и стабилноста во Тајванскиот теснец“ и вети дека ќе го продолжи дијалогот со Кина врз основа на принципите на достоинство и еднаквост.

„Во исто време, ние сме решени да го заштитиме Тајван од постојаните закани и заплашувања од Кина“, им рече тој на новинарите пред неговиот победнички говор.

Под водство на Си Џинпинг, Пекинг го засили дипломатскиот, економскиот и воениот притисок врз Тајван, гледајќи го како своја територија што може да ја заземе со сила доколку е потребно.

Тензиите низ Тајванскиот теснец се на највисоко ниво од 1996 година, кога Кина истрела проектили во морето во близина на Тајван за да ги заплаши гласачите пред првите слободни претседателски избори на островот откако демократијата се појави од децениското авторитарно владеење.

За Лаи, тогаш доктор во универзитетската болница во јужниот град Таинан, таа ракетна криза стана негов „дефинитивен момент“. „Решив дека имам должност да учествувам во тајванската демократија и да помогнам во заштитата на овој зародиш експеримент од оние кои му посакуваат штета“, напиша тој во Волстрит Журнал минатата година.

Лаи ја напушти лекарската професија – прво стана пратеник, потоа градоначалник на Таинан во два мандата, потоа премиер, а од 2020 година е потпретседател на актуелната претседателка Цаи Инг-Вен. Лекарот кој стана политичар го скрши „осумгодишното проклетство“ на тајванската политика, популарен термин кој се однесува на фактот дека до победата на Лаи, ниту една политичка партија не остана на власт повеќе од два мандата откако Тајван стана демократија.

Лаи го нарече својот налет во политиката „неочекувано патување“. Растејќи во сиромаштија во рударско село во близина на северниот брег на Тајван, Лаи уште од детството сонувал да стане доктор. Имал пет браќа и сестри, а мајка му сама ги одгледувала работејќи чудни работи. Неговиот татко бил рудар и загинал во работна несреќа кога Лаи бил мало дете.

Лаи бил премногу млад за да се сети на својот татко. „Но, еден ден одеднаш сфатив дека најголемата вредност што ми ја остави татко ми е тоа што моето семејство е сиромашно. Растејќи во такво семејство, станавме позрели, имавме повеќе волја и повеќе храброст да ги надминеме тешкотиите“, рече тој на собир во март минатата година.

Откако се стекнал со диплома по физикална медицина и рехабилитација во Тајпеј, Лаи отишол во Таинан на медицинско училиште. Неколку години се посветил на ветувачка кариера како лекар во Таинан, кога му се обратил локален функционер на ДПП. Тој побарал од популарниот лекар да му помогне на политичар од ДПП во кампањата за локалните избори.

Ова било во 1994 година, помалку од една деценија откако ДПП првпат се појави како демократска алтернатива против авторитарното владеење на Куоминтанг (КМТ). Пред укинувањето на воената состојба во 1987 година и бавната транзиција кон слободни избори, КМТ владеел со Тајван со железна тупаница речиси четири децении. КМТ колективно побегнале во Тајван од континентална Кина откако ја изгубиле граѓанската војна против комунистичките сили.

Десетици илјади политички противници биле убиени или затворени за време на она што станало познато како „Белиот терор“. ДПП била основана од ветерани кои се залагале за демократија.

Додека Лаи студирал во Тајпеј, тој и неговите цимери внимателно ги следеле вестите за бруталното задушување на продемократските демонстранти од страна на КМТ. „Бев полн со сомнежи и грижи за иднината на оваа земја“, рече тој во видеото објавено за време на неговата претседателска кампања.

Лаи се согласил да ѝ помогне на ДПП на локалните избори, но кандидатот на партијата на крајот загубил. Една година подоцна, некои демократски активисти го поканиле Лаи да се приклучи на ДПП за да се кандидира за парламент.

Отпрвин тој ја отфрлил идејата: „Роден сум и израснат во рурално, сиромашно место и отсекогаш сакав да бидам лекар. Сега конечно стигнав да станам главен лекар“. Но, неговите политички пријатели не се откажале. Месеци подоцна, кризата во Тајванскиот теснец се разгоре откако Кина одржа вежби со жив оган и истрела проектили кон Тајван, давајќи му на Лаи последен притисок.

„Наместо да ја критикувам владејачката влада на денот од мојата клиника, зарем не е подобро да излезам и да ја следиме авангардата на демократското движење и всушност да направам нешто за Тајван? Исто така мислев дека ќе имам живот вреден ако Можев да најдам проект на кој ќе бидам страсно посветена“, рече Лаи.

Пред изборите, Кина не криеше дека сака да го спречи Лаи да победи. Кинеските власти постојано инсистираа дека тоа е избор помеѓу „мир и војна“, повторувајќи го тврдењето на Ху Ју-Их од КМТ, претпочитаниот кандидат на Пекинг, спротивставувајќи се на Лаи за започнување „конфронтација и конфликт меѓу теснецот“.

Доаѓајќи од порадикалното крило на ДПП, Лаи некогаш бил отворен поборник за независност на Тајван, што е целосно неприфатливо за Пекинг. Неговите ставови омекнаа додека се издигна низ партиската хиерархија. Но, Кина никогаш не му ги прости коментарите пред шест години, во кои тој се опиша себеси како „практичен работник за независноста на Тајван“. Лаи сега вели дека го претпочита сегашниот статус кво, истакнувајќи дека „Тајван е веќе независна суверена држава“, така што нема „никаков план или потреба“ да се прогласи независност.

Тој намерно нијансиран став го повторува неговиот претходник во заминување, Цаи, првата жена претседател на Тајван, која не можеше повторно да се кандидира поради ограничувањата на мандатот. Пекинг ја прекина официјалната комуникација со Тајпеј откако Цаи ја презеде функцијата во 2016 година и ја засили својата кампања за меѓународно изолирање на Тајван. Се чини дека тоа ќе продолжи кога Лаи ќе биде инаугуриран и ќе ја преземе целосната власт во мај.

Реториката на Пекинг кон Лаи е уште понепријателска од онаа насочена кон Цаи. Кинеската влада и државните медиуми редовно го напаѓаат Лаи, нарекувајќи го опасен сепаратист, „креатор на проблеми“ и „воен поттикнувач“ и ги отфрлаат неговите повторени понуди за разговори.
Една таква понуда беше упатена до највисокиот лидер на Кина, Кси.

Минатиот мај, во разговор со студенти на Националниот тајвански универзитет, Лаи го именуваше Кси за шеф на државата со која најмногу би сакал да вечера. Ако има шанса да вечера со Кси, рече Лаи, тој би го советувал кинескиот лидер малку да се опушти: „Нема потреба да се биде толку под стрес“. На поканата на Лаи, Пекинг одговори дека неговите коментари се „чудни“ и го обвини Лаи дека „се обидува да облече наметка на добра волја“, имајќи предвид дека неговата преференца за „независност на Тајван“ не е променета.

Противникот на Лаи, Сијао Би-Ким, кој беше избран за потпретседател во саботата, беше отворено мразен од Пекинг. До неодамна, Сијао беше главен пратеник на Тајван во Соединетите држави и двапати беше санкциониран од Кина поради тоа што е „тврдокорен сецесионист“.

Лаи освои повеќе од 40 отсто од гласовите, додека КМТ доби 33 отсто, а поновата опозициска партија, Тајванската народна партија (ТПП) 26 отсто. ДПП го загуби своето мнозинство во парламентот, освојувајќи 51 од 113 места, што значи дека Лаи би можел да биде поограничен од Цаи и ќе мора да се потпре на политичките сојузи за да го усвои законодавството.

Неколку часа откако Лаи прогласи победа, Кина го отфрли исходот од изборите во Тајван, велејќи дека ДПП „не го претставува јавното мислење“ на островот. „Тајван е кинески Тајван. Овие избори не можат да ја променат заедничката надеж на сонародниците од двете страни на тајванскиот теснец да се зближат, згора на тоа, не може да ја спречи неизбежната судбина нашата татковина да биде обединета“, се вели во соопштението на кинеската канцеларија за прашања на Тајван.

Но, тоа тврдење не може да биде подалеку од мејнстрим мислењето на Тајван.