Огњен Радоњиќ, професор на Филозофскиот факултет, за Недељник вели дека ситуацијата во која се наоѓа Србија е крајно сложена. „Јасно е дека Србија е хибридна демократија – со други зборови, диктатура под превезот на симулирани демократски институции, поделба на власта на извршна, судска и законодавна и постоење на независни институции како што се Централната банка, Комесарот за информации од јавно значење, Антикорупциска агенција, Совет за борба против корупција… Поентата е дека иако овие институции постојат на хартија – хартијата трпи сè. Во пракса, тие не работат, а малкуте независни тела што сакаат да ја завршат својата работа се институционално попречени.“

„Прашањето е – вели Радоњиќ – како да се бориме во систем во кој нема опозиција во парламентот и во кој клучните медиуми се под државна контрола? Забележувам во јавниот дискурс дека често се вели дека владата сама ќе колабира и дека е под силен притисок од надворешни фактори. Иако првото е можеби точно, верувам дека надворешните притисоци сè уште се несоодветни и недоволни. Но, не е ни чудо – интересите на Европа и Америка се сведени на стабилократија во овој дел од светот, ваквите режими ја јадат Европа и одвнатре (Унгарија, Полска, Словачка) додека на пошироко геостратегиско ниво нивниот фокус е за одбрана на нивните зони на интерес од Кина и Русија. Исто така, не е безначајно што опозицијата овде е поделена и прилично неорганизирана, што значително влијае на перцепцијата на Западот за тоа кои се потенцијалните соработници на локално ниво“, оценува Радоњиќ.

 Што е со гласот на граѓанинот?

Тој вели дека не е смислата во тоа владата да пропадне сама од себе или под влијание на Западот, бидејќи тоа не го решава клучниот проблем – недостатокот на внатрешни демократски капацитети.

„Утре може некој друг да дојде на власт и да ја злоупотреби власта на ист начин како што тоа го прави сегашната влада. Значи, поентата е самите граѓани да чувствуваат потреба да учествуваат во политичкиот живот, а единствениот начин да го направат тоа е да им се даде значење, односно да почувствуваат дека нивниот ангажман има смисла, дека можат да променат нешто, дека гласот им се слуша. Еден од основните столбови на оваа влада е деполитизација на системот и субјективното чувство дека не можеме да сториме ништо индивидуално, бидејќи се добива впечаток дека, дури и утре да има некои промени, тие ќе бидат чисто лични, а не од суштинско значење. Не е реално да се очекува дека Западот ќе преземе нешто поконкретно во блиска иднина, исто како што не е реално да се очекува дека преговорите меѓу владата и опозицијата за изборни услови ќе донесат какво било конкретно подобрување“, вели Радоњиќ.

Мобилизација на гласачите

Затоа, додава тој, потребно е да се мобилизираат гласачите, бидејќи тука изборната воздржаност (демотивирани гласачи) е една од клучните лостови на владеењето на сегашната гарнитура.

„Предизборите се добра идеја – партиите што претендираат на власт да се претстават пред граѓаните со своите програми и да видат што мислат граѓаните за тоа на конкретни избори. Клучот во целиот овој процес е мотивирани граѓани и кампања која не се базира на тоа за што сме против, туку да видиме за што сме за“, вели професорот на Филозофскиот факултет.

Сепак, тој смета дека во сегашната ситуација, предизборите на парламентарно и претседателско ниво би биле бесмислени, бидејќи опозицијата нема пристап до медиумите со национална фреквенција и нема капацитет да ги контролира избирачките места.

„Таков капацитет и некаков пристап кон медиумите до одреден степен постои на ниво на Белград. Затоа, би било добро да им објасниме на граѓаните на Белград преку достапните медиуми, како прв чекор, што е значењето и важноста на предизборието со цел евентуално да ги стимулира да учествуваат на изборите. Тогаш, би било добро опозициските партии и сите локални иницијативи да учествуваат на овие предизбори со своите програми и кандидати за градоначалник. Исто така, мислам дека на списокот на кандидати може да има луѓе кои не се директно поврзани со партии и иницијативи, но се препознаваат од пошироката јавност како лица со углед и интегритет, кои би биле подготвени да се кандидираат за градоначалник.“

„Според тоа, мислам дека предизборите може да одигра две конструктивни улоги – за мобилизирање на гласачите и, преку нив, да се спроведе локално истражување на јавното мислење, бидејќи она што на опозицијата и локалните иницијативи им недостасува е веродостојно истражување за расположенијата, идеите и желбите на граѓаните“, заклучува Радоњиќ.

Гласот на ботовите

Објективен проблем што тешко може да се реши во предизборието е евентуалното масовно гласање на ботовите, на измислените гласачи, што ќе ни даде погрешна слика за расположението на потенцијалното гласачко тело. Во Америка, предизборите се одвиваат во рамките на партиите, што го исклучува влијанието на ботовите.

„Во нашата земја, кредибилни партиски избори постоеја само во Демократската партија, која се распадна, што трајно го загуби капацитетот за ваква акција. Во Унгарија, предизборите беа успешно организирани затоа што Орбан ги потцени и, следствено, не беше заинтересиран за нив. Таква грешка нема да направат овдешните локални власти. Единствено на што можам да помислам во овој момент е дека гласањето треба да биде можно само за граѓаните на Белград кои се на возраст од 18 до 25 години. Можно е оваа година да нема толку многу ботови, од една страна, додека од друга страна мислам дека клучот е во мобилизацијата на младите – иднината останува на нив и само тие имаат моќ да влијаат на своите родители, баби и дедовци дали на крајот ќе се предомислат.“

„Друга можност што ми паѓа на ум е во предизборното гласање да им се даде право на глас само на студентите на универзитетот во Белград (со идентификација преку индекс и лична карта). Така, мислам дека моќта на лажирање преку ботови ќе биде значително намалена во однос на првиот предлог. Исто така, оние кои не се од Белград би учествувале на ова гласање, но многу од нив ги препознаваат проблемите со кои се соочува градот при неговото функционирање, а многумина од нив и така имаат план трајно да се населат тука“, сугерира Радоњиќ.

Преземено од „Недељник“ од Белград