Домашните средни и големи компании ќе добијат можност да ги засилат своите извозни капацитети, да станат поконкурентни, но и значително да ги подобрат перформансите за да бидат ангажирани како добавувачи од странските инвеститори во зоните. За тоа ќе добијат помош во вид на советодавни услуги од реномирани експерти, како и од меѓународни и локални консултанти, доколку аплицираат на повикот што пред крајот на минатата година го објави Дирекцијата на ТИРЗ. Планираната техничка помош треба да ја подобри и подготвеноста на фирмите да инвестираат во земјава, а по успешното завршување на овој прв чекор, компаниите ќе може да побараат финансиска поддршка за спроведување на инвестициските планови во рамки на програмите на Дирекцијата и Владата.

Повикот ќе трае до 15 февруари годинава и е проектиран за десет компании, а доколку биде успешен, со следните повици ќе бидат опфатени поголем број фирми. Директорот на ДТИРЗ, Јован Деспотовски, воопшто не е задоволен од досегашната соработка меѓу домашните и странските комапнии. Тој очекува најмалку десет компании од актуелниот повик за две до три години да станат и дел од семејството на ТИРЗ.

-Повеќе од 20 години се зборува за тоа како домашните компании да ги интегрираме во системите за снабдување, за соработка со големите странски компании не само во земјава, туку и генерално, во регионот и глобално. И ова е прв чекор во тој правец практично. Пред Нова година во соработка со Меѓународната финансиска корпорација (ИФЦ) објавивме јавен повик со кој сите домашни компании, со доминантно македонска сопственост, средни и големи, имаат можност да обезбедат техничка помош за подготовка на инвестициски планови кои ќе им овозможат да отидат на следното технолошко ниво на развој, што ќе им помогне да станат поконкурентни – објасни Деспотовски.

Конкурентноста подразбира да бидат повеќе извозно ориентирани, поконкурентни на странските пазари и она што е за нас од приоритетна важност, да можеме многу поактивно и многу поуспешно да ги вклучуваме во процесите на соработка со странските компании присутни во државата, во зоните, но и со глобалните компании што функционираат во регионот, истакна Деспотовски. Проектот се реализира во соработка со ИФЦ, дел од семејството на Светската банка, и е финансиран од Владата на Швајцарија. Ние учествуваме со мал дел од средствата, подвлече Деспотовски.

-Ќе потсетам дека компаниите во ТИРЗ реализираат повеќе од половина од националниот износ, а учеството на домашните компании во тоа е незначително.
Така што, ова е прв чекор во тоа како да овозможиме домашните компании да земат поголем дел од тој колач – поентираше Деспотовски.

Најслабата алка во системот е технолошката подготвеност на компаниите, недостигот на процедури за утврдување квалитет и секако, недостигот на квалификувана, обучена работна сила. Според Јуџин Осмонеску, програмски менаџер во ИФЦ, ваква поддршка се обезбедува и во останатите земји од регионот.

Македонските фирми доставуваат храна и вршат обезбедување

Последните податоци од пред неколку години покажуваат дека само 10 отсто од вкупните обврски на странските компании се кон домашните, што е премногу низок процент. Главно работат како обезбедувачи или доставувачи на храна.

-Домашните компании да ги надминат суетата и егото и да работат на менталитетот, ако сакаат да соработуваат со странските фирми. Со доцнење во испораката, билдање високи цени и нудење неквалитетни производи, не можат да станат нивни добавувачи. Токму овие слабости биле идентификувани од страна на мултинационалните фирми, кои домашните мора да ги сменат, ако сакаат соработка со нив – покажаа анализите на Фајнанс Тинк и Центарот за управување со промени.

На една од претходните конференции на кои се зборуваше за (не)соработката меѓу домашните и странските компании, беше потенцирано и дека соработката помеѓу странските компании што работат во ТИРЗ и домашните доставувачи е на многу ниско ниво, односно дека повеќето од странските компании од вкупните трошоци издвојуваат само 1 отсто за набавки на стоки и услуги од македонски доставувачи.

Азески: Мал е бројот на директни добавувачи

Само 5 отсто од македонските компании извезуваат, а 440 домашни производи се со компаративна предност, смета првиот човек на Стопанската комора, Бранко Азески. Тој е разочаран и дека е мал и бројот на фирми кои се директни добавувачи на странските компании кои работат кај нас. Затоа Азески смета дека бизнисот, заедно со креаторите на политиките, треба да биде вклучен – и во конципирање на законите, а не откако ќе се донесат, да бидат повикани за да дадат мислење.

-Многу мал број компании во нашата држава се вклучени во синџирите за снабдување на странските инвеститори. Тоа е наша одамнешна активност што треба да добие на интензитет – потенцира Азески. Исто така, дециден е, доста е од констатации, ќе одиме со конкретни предлози со кои треба да се постигне национален консензус за извозот.