На денешен ден пред цели 37 години се случи катастрофата во Чернобил, која сè уште фрла долга сенка врз дебатата за тоа дали нуклеарната енергија некогаш може да биде безбедна, пишува „Еуроњуз“.

Заканата од нова нуклеарна несреќа во Европа се врати минатата година кога руските војници ја окупираа „зоната на исклучување“ околу централата во Чернобил повеќе од пет недели, веројатно страдајќи од труење со радијација.

А светот, исто така, нервозно ја набљудуваше украинската нуклеарна централа Запорожје, која само за влакно го избегна тешкото бомбардирање на руските сили.

Настрана настаните во Украина, различни земји имаат различни ставови за иднината на нуклеарната енергија. Германија се обврза целосно да ја затвори својата нуклеарна мрежа по катастрофата во Фукушима во 2011 година и го заврши процесот оваа пролет, но милиони Европејци денес живеат на растојание од најмалку една нуклеарна централа.

Секогаш кога сеништето на Чернобил се оживува – без разлика дали е со војна или од телевизиски серии – луѓето неизбежно почнуваат да се прашуваат што ќе се случи ако нешто тргне наопаку.

Жителите во близина на базата на Кралската морнарица во Портсмут, Англија, добиле детални совети од локалниот совет што да прават во случај на нуклеарна несреќа.

Нив им било кажано дека иако секоја нуклеарна несреќа веројатно би била мала и содржана во базата – и во никој случај не наликува на експлозија на нуклеарна бомба – луѓето сепак би можеле да бидат изложени на радиоактивни честички или да имаат контакт со контаминирани површини, храна или вода за пиење.

Во Франција, владините упатства за подготвеност за нуклеарна несреќа забележуваат дека тие се рангирани на скала од 1 до 7, при што седум се еднакви на Чернобил.

Во Франција има 56 нуклеарни централи, а во случај на несреќа владата ги советува луѓето да подготват комплет за итни случаи со копии од важни документи и какви било лекови; заедно со облека, храна и вода.

На луѓето им е кажано да се засолнат во затворени простории, со затворени прозорци, и да земаат таблети со јод за да се спротивстават на какво било труење со радијација.

Во меѓувреме, во Шпанија, каде седум нуклеарни централи произведуваат околу 20% од енергијата на пиринејската земја, владата изготви совети на десетина различни јазици во случај на итност.

„Најдобар начин да останете безбедни во секој итен случај на зрачење е да влезете внатре, да останете внатре и да останете прилагодени. Ставањето материјал помеѓу вас и зрачењето обезбедува заштита додека ги приспособувате упатствата од одговорните лица“, советуваат шпанските власти.

И во Шведска, со шест реактори во три нуклеарни централи, властите дадоа совети кои им кажуваат на луѓето дека „Подготвеноста значи да се биде подготвен за неочекуваното и да се биде во можност да се минимизираат последиците од несреќата“.

За среќа, малку е веројатно дека Европејците ќе се најдат изложени на радијација по несреќа во електрана – иако не е сосема невозможно.

Она што ја направило експлозијата во Чернобил во 1986 година толку катастрофална била комбинацијата од лош дизајн, нерамномерни безбедносни практики, погрешно управуван тест и конфузија на информациите по настанот, а повеќето од овие фактори не се присутни кога станува збор за модерниот сектор за нуклеарна енергија во Европа.

Сепак, тоа не ги спречи Европејците да се обидат да откријат што би можело да им се случи доколку се случи катастрофа некаде на континентот.

Научниците од женевскиот Институт Биосфера детално ја разгледаа штетата што може да настане од несреќа во една од петте швајцарски нуклеарни централи, меѓу кои и најстариот реактор во светот, Бензау I.

Според нивните наоди, швајцарското топење потенцијално може да влијае на 16-24 милиони Европејци, во зависност од временските услови, со илјадници смртни случаи поврзани со радијација надвор од границите на Швајцарија.

Некои земји веќе се загрижени за заканата од нуклеарно излевање од нивните соседи, и навистина, се справуваат со тоа. Најстариот британски реактор, сега веќе деактивираниот Селафилд, со децении им правеше главоболки на властите.

Кога нуклеарната централа Фукушима Даичи во Јапонија беше оштетена од цунами во 2021 година, јапонските власти ги евакуираа сите во радиус од 20 километри околу неа, што значи дека 109.000 луѓе беа раселени, додека десетици илјади други ги напуштија околните области по своја волја.

Но, кога британските истражувачи Вилијам Нутал и Филип Томас спроведоа експеримент за да видат што би било неопходно доколку слична катастрофа се случи во јужна Англија, тие пресметаа дека евакуацијата ќе треба да вклучи само блиско село.

Дизајнот на Чернобил и занемарувањето на безбедносните протоколи беа причина за масовното ослободување на радијација; помодерните реактори, кои се изградени со садови за задржување, генерално не претставуваат исто ниво на ризик.

Како што истакнаа истражувачите, пресвртот на долготрајната масовна евакуација може сама по себе да претставува проблеми со јавното здравје.

„Светската здравствена организација го документираше пресвртот на катастрофата во Чернобил меѓу преселената заедница и најде наследство од депресија и алкохолизам“, напишаа тие за „Конверзежјн“. „Ширум населението, порастот на самоубиствата и злоупотребата на супстанции може да ги скрати животите на евакуираните многу повеќе отколку што би можеле да бидат изгубени поради радијацијата во нивните стари домови. Слични докази почнуваат да се појавуваат од Фукушима, особено за машко самоубиство“.

Засега, целокупниот нуклеарен тренд во Европа е нејасен, но секторот не заминува. Со прекинувањето на употреба на различни места, земјите како Финска ги вклучуваат новите реактори за да го намалат енергетскиот јаз што го остави енергетската политика на Русија – што значи дека нивните граѓани ќе живеат со реактори дизајнирани да работат половина век или повеќе.