Министрите за надворешни работи на Русија и Украина треба да се сретнат во четврток во Турција – веројатно за да се обидат да се подготват за мировните преговори со посредство на Турција. Ова е кулминација на напорите на турскиот претседател Реџеп Тајип Ердоган да одигра клучна улога во запирање на оваа војна во Европа, што не е невозможно.

Од жестоки кавги до изјави за пријателство

„Мојот најдобар пријател Владимир Путин“ – со овие зборови Ердоган ја отвори прес-конференцијата во 2020 година за време на државната посета на неговиот руски колега. Сепак, пријателските односи меѓу светските лидери не треба да се преценуваат.

Пет години претходно, Турција по грешка собори руски борбен авион на границата со Сирија. Тогаш започна леденото доба меѓу Ердоган и Путин.

Путин тогаш реши да ја казни Турција бидејќи одби да се извини за соборувањето на рускиот авион, па воведе одредени санкции, но и директно го нападна Ердоган.

Путин тогаш изјави дека Ердоган купува нафта од ИСИЛ и дека тој и неговото семејство имале корист. Обвинението беше голем срам за Ердоган на светската сцена, па тој жестоко реагираше.

„Русија мора да приложи докази за своите тврдења. Во спротивно тоа е, и останува, инсинуација. Доколку се докаже, одвлечете ми го вниманието. Но, вистинското прашање е: дали г-дин Путин е подготвен да поднесе оставка ако Русија не може да обезбеди докази?“, викаше тогаш Ердоган пред новинарите.

Турција и Русија имаат силни економски врски

Меѓутоа, следната година Турција ѝ се извини на Русија за авионската несреќа и односите беа обновени. Така дојдовме до тоа да видиме како Ердоган зборува за Путин како за негов „најдобар пријател“, што првенствено треба да се сфати како дипломатска изговор.

По помирувањето со Путин, Ердоган дури и купи од Русија систем за противракетна одбрана – што е апсолутно забрането за другите партнери во НАТО.

Поранешниот турски генерал Ахмет Јавуз ги опиша односите меѓу двете земји за германски ARD: „Интересите на Турција и Русија никогаш целосно не се совпаѓаат. Мора да го замислите тоа како два круга кои делумно се преклопуваат. Заедничките интереси понекогаш се поголеми, понекогаш помали.“

Во моментов, Турција добива околу 70 отсто од својата пченица од Русија, заедно со многу гас и нафта. Потоа следуваат руските туристи, кои се најбројни во Турција, ги има повеќе отколку Германци. Затоа, Ердоган не сака да воведе силни санкции кон Русија.

Турција го блокираше поминувањето на руските бродови во Црното Море

Од друга страна, Турција неодамна го блокираше минувањето на руските бродови преку Босфорот и Дарданелите.

Турскиот министер за надворешни работи Мевлут Чавушоглу дипломатски зборуваше за одлуката.

„Ја спроведовме конвенцијата од Монтре. Досега немало барања за преминување преку теснецот“, рече тој.

Конвенцијата од Монтре од 1936 година, на која се повикува Чавушоглу, ѝ дозволува на Турција да го ограничи поморскиот транзит до нејзините теснец за време на војна.

Тука се и турските испораки на беспилотни летала во Украина, што секако не ѝ се допаѓа на Русија.

Ердоган јасно ја осуди инвазијата на Путин

Генерално, Анкара сака да има добри односи и со Киев и со Москва, но тоа не значи дека не зазеде јасен став за инвазијата на Путин на Украина.

Ова стана јасно во изјавата на Ердоган на почетокот на руско-украинската војна: „Дозволете ми да кажам дека руската воена интервенција на украинска територија денес е неприфатлива и ние ја осудуваме“.

Многумина на Запад беа изненадени од ваквиот говор на турскиот претседател. И покрај тоа, Ердоган не ѝ ја тресна вратата на Русија. Ердоган е прагматист и можеби овојпат неговата карактеристика ќе биде од корист за мировните напори.

Важно е Русија да има важен посредник на Запад кон Турција и дека Анкара нема да се откаже од односите ниту со Киев, ниту со Москва, изјави пред неколку дена портпаролот на турскиот претседател Ибрахим Калин. Навистина, со оглед на моменталната ситуација, Турција би можела да одигра клучна улога во завршувањето на војната во Европа, која Ердоган нема да пропушти да ја искористи за свои цели.

Турскиот претседател сака да биде државникот кој ќе донесе мир во Европа

Во февруари, по средбата со украинскиот колега Володимир Зеленски, Ердоган ја повтори понудата на Турција за посредување во кризата со Москва, што Украинецот го поздрави. Ердоган тогаш рече дека сака да биде домаќин на средба меѓу украинскиот и рускиот лидер.

„Морам да го кажам ова многу јасно: ако внимателно следите, Западот, за жал, на кој било начин не придонесе за решавање на оваа ситуација“, им рече турскиот претседател на новинарите на летот назад за Анкара. „Можам да кажам дека буквално само им пречеа. Гледајќи ги САД, Бајден досега „не покажа позитивен пристап кон оваа тема“, додаде тој.

Со други зборови, никој од вас не знае што и како, туку Ердоган знае. Турскиот претседател спроведува таква политика откако Русија ја започна војната.

Ердоган верува дека може да донесе мир во Европа и би сакал да врати дел од својот поранешен меѓународен престиж, како и да си помогне на претстојните претседателски избори.

ВО ЖИВО | Конфликтот во Украина, вести од минута во минута: ЕК подготвува нови санкции