Моделите на кои функционира модерното семејство денес варираат од традиционални до еднородителски и мешани семејства. Сепак, сите овие семејни структури имаат една заедничка карактеристика – тие носат потенцијал за развој на дисфункционални семејни улоги. Овие улоги можат да претставуваат сериозен проблем бидејќи семејната динамика може да влијае не само на животот на децата, туку и на целиот семеен систем.

Кога зборуваме за семејните улоги, се мисли на одговорностите и очекувањата што ги преземаат членовите на семејството во рамките на семејната структура, кои се обликувани од индивидуални, социјални и културни фактори.

Првенствено има родители со сите обврски и очекувања кон своите деца. Ова вклучува грижа, воспитување, емоционална поддршка и финансиска сигурност. Децата во семејството имаат и свои обврски, како што се почитување на родителите, помагање во домашните работи, учење и следење на семејните правила.

Сопружниците и партнерите исто така имаат своја улога, која вклучува давање заемна емоционална поддршка, споделување на домашните обврски, грижа за децата и заедничко донесување одлуки. Бабите и дедовците често им даваат поддршка на родителите, помагајќи да се грижат за внуците и да ги пренесат семејните традиции.

Во идеална ситуација, сите членови на семејството се добро поврзани, блиски и комуницираат на здрав и наметлив начин. Меѓутоа, реално, во голем број семејства тоа не е случај. Кога семејните модели не ги исполнуваат целите и задачите на семејството или неговите членови, се појавуваат различни симптоми како незадоволство и несоодветна реакција. Потоа зборуваме за дисфункционални семејни улоги.

Како да препознаете дисфункционални обрасци?

Функционалните семејни улоги се карактеризираат со хармонија во семејството. Членовите на семејството комуницираат отворено, слободно и спонтано, прифаќајќи различни мислења и емоционални одговори на актуелните настани. Во таквите семејства владее здрава клима, исполнета со разбирање, топлина, грижа и заемна поддршка.

Сепак, дисфункционалните обрасци вклучуваат недостаток на здрава, наметлива комуникација, емоционална нестабилност и несигурност што може да доведе до тоа и децата да се чувствуваат несигурни. Исто така, строгоста на родителите или прекумерната попустливост може да ги занемарат потребите на децата, додека манипулацијата и контролата меѓу членовите на семејството може да ја намалат самодовербата. Нерешените конфликти, проблемите со зависноста или каква било форма на насилство може дополнително да ја влошат семејната динамика.

Дисфункционалните семејства често оставаат долгорочни последици за нивните членови, особено децата, кои влијаат на нивните подоцнежни животни избори и способноста да градат здрави односи.

Каква е вашата улога?

Во семејствата, особено нефункционалните, членовите преземаат одредени улоги за полесно да се справат со предизвиците и стресовите кои се јавуваат во семејството. Овие улоги може да обезбедат привремено олеснување, но тие често доаѓаат со емоционален товар што подоцна негативно влијае на однесувањето и односите на членовите на семејството. Препознавањето и разбирањето на овие улоги е првиот чекор кон решавање на проблемите и развивање поздрави семејни односи.

Улогата на спасител: Во здрава семејна динамика, родителите му обезбедуваат емоционална сигурност на детето. Меѓутоа, во дисфункционалните семејства, децата ја преземаат родителската улога, се грижат за постарите членови на семејството за да ја одржат стабилноста.

Улога на посредник: Член на семејството кој се обидува да ја одржи хармонијата, честопати на своја сметка, жртвувајќи ги своите емоционални потреби за да ги задоволи потребите на другите. Оваа улога е честа појава во семејства со висок конфликт, како што се оние во развод.

Улогата на златното дете: Ова е детето кое е омилено во семејството, често под голем притисок од високите очекувања, што може да доведе до анксиозност, перфекционизам и ниска самодоверба.

Улогата на црната овца: Детето кое секогаш е означено како виновник за семејните проблеми често служи како одвраќање од вистинските семејни проблеми.

Улогата на нарцис: Обично родител кој манипулира и ги става сопствените потреби над интересите на семејството.

Улогата на зависникот: Член на семејството кој се бори со зависности, без разлика дали се работи за супстанции или однесувања, што дополнително ја влошува семејната динамика.

Улогата на бунтовник: Проблематичното дете кое предизвикува конфликт, додека „изгубеното дете“ се повлекува и избегнува конфликт.

Последици

Ако пораснавте во дисфункционално семејство или ако се препознаете себеси во некоја од овие улоги, важно е да ја освежите вашата свест за тоа колку семејството има несоодветна комуникација. Проблемите може негативно да влијаат на вашите деца и млади луѓе. Лошо моделираните врски, неможноста да се решат конфликтите и нездравата семејна клима може да имаат долгорочни последици за идните врски. Еве како:

Врски и односи: Лошо моделираните врски и механизмите за справување и стратегиите за решавање конфликти научени во семејството може да имаат негативно влијание врз тоа како младите луѓе комуницираат со другите во иднина, дури и во зрелоста.

Ментално здравје: Тешките односи, нездравата клима и дисфункционалните семејни обрасци го зголемуваат стресот и го зголемуваат ризикот од развој на анксиозни нарушувања и други проблеми и болести на менталното здравје кај тинејџерите.

Зависности: Нездравата семејна динамика, исто така, ја зголемува веројатноста за злоупотреба на супстанции или други форми на зависност споменати погоре.

Она што можете да го направите е прво да ја препознаете и да станете свесни за улогата што моментално ја играте во вашиот живот и да поставите здрави граници кои ви дозволуваат да се ослободите од старите обрасци. Иако можеби веќе сте прочитале бројни книги за самопомош, ги разбирате нивните совети и сакате да се промените, сепак се чувствувате заглавени и не напредувате, можеби е време да побарате стручна помош. Понекогаш најважниот чекор кон вистинска промена е признавањето дека не сте сами во овој процес и дека со поддршка можете да направите значителен скок напред.

Не заборавајте дека процесот на самопомош е индивидуален и дека за секој чекор е потребно време. Затоа бидете трпеливи со себе и дајте си дозвола да растете со свое темпо, пишува „Живим“.