Поради зголемувањето на температурата на морето, Вибрион бактериите се сè почести во Балтичкото Море, Црното Море и другите водни површини во Европа. Како да се заштитите од опасната вибриоза?

Што треба да знаете?

• Вибриозата ја предизвикуваат бактерии од родот Vibrio кои живеат во блага, топла крајбрежна вода со низок процент на сол.
• Типични европски ризични подрачја се Балтичкото Море, Северното Море и особено Црното Море.
• Климатските промени го поттикнуваат размножувањето на вибрион бактериите.
• Симптоми: дијареа, стомачни грчеви, мачнина, треска.
• Заштитете се со избегнување на сурови или недоволно термички обработени школки и не пливајте во тие води ако имате отворени рани.

Научниците бројни настани ги поврзуваат со климатските промени – некои се полесни за докажување од други. Сепак, причинско-последичната врска изгледа јасна кога станува збор за инфекциите со вибрион бактериите: тие успеваат во топли води, особено со низок салинитет. Во Балтичкото Море температурата на водата исто така расте, додека салинитетот се намалува – двата настана научниците ги поврзуваат со климатските промени.

Со порастот на температурите, бројот на случаи на вибрион инфекциите се зголемува и во нордиските земји што го опкружуваат Балтичкото Море. Инфекциите со овие бактерии се релативно ретки во Европа, но здравствените власти, како Европскиот центар за превенција и контрола на болести (ECDC), предупредуваат на зголемен ризик за време на топлите летни месеци со долготрајни топлотни бранови.

Што е вибриоза?

Vibrio бактериите предизвикуваат вибриоза и колера. Во овој текст се фокусираме на вибриозата.

Вибриозата е инфекција што може да биде сериозна и животозагрозувачка, особено кај лица со ослабен имунолошки систем.

Главните видови на Vibrio што предизвикуваат инфекции кај луѓето се:

• Vibrio vulnificus
• Vibrio parahaemolyticus
• Vibrio alginolyticus

Сепак, постојат најмалку десетина други видови.

Некои инфекции може да доведат до некроза на ткивото, односно до умирање на ткивото околу отворена рана (познато како некротизирачки фасциитис). Поретките инфекции со Vibrio vulnificus може да предизвикаат тешки заболувања што бараат интензивна нега или дури ампутација.

Во САД, според Центрите за контрола и превенција на болести (CDC), приближно еден од пет заразени умира во рок од два дена од инфекцијата со Vibrio vulnificus. CDC проценува дека во САД секоја година се појавуваат околу 80.000 случаи на заболување и 100 смртни случаи поради Vibrio инфекции.

Како се заразуваат луѓето со вибриоза?

Поголемиот дел од луѓето се заразуваат преку дигестивниот тракт, преку консумирање сурови или недоволно варени школки, како остриги, миди или шкољки.

Инфекцијата може да се случи и преку:

• голтање на вода додека се плива во заразени крајбрежни води
• навлегување на бактериите преку повреди на кожата, на пример при пливање или ако вода од школки падне на отворена рана

Кој е особено загрозен?

Лица со постоечки здравствени проблеми може да бидат подложни на поголем ризик од инфекција. Ова ги вклучува лицата со заболувања на црниот дроб поради хепатитис, цироза, прекумерна употреба на алкохол или дрога. Исто така и лицата со рак, дијабетес, ХИВ, или оние што се под имунносупресивна терапија или земаат лекови што ја намалуваат желудочната киселина.

Вибриозата не се пренесува од човек на човек.

Како може да се заштитите?

За да избегнете вибриоза, не консумирајте сурови или недоволно варени школки. Здравствените власти препорачуваат и да не се плива во блага или солена вода ако имате отворени рани. Ако се повредите додека пливате, веднаш излезете од водата, исчистете и дезинфицирајте ја раната и соодветно превијте ја.

Ако имате претходни здравствени проблеми, ослабен имунитет или неодамна сте имале операција, консултирајте се со лекар пред пливање во ризични крајбрежни подрачја.

Кои се симптомите на вибриоза?

Симптомите зависат од видот на инфекцијата, но често се слични со грип или гастроинтестинални заболувања:

• Дијареа
• Грчеви
• Мачнина
• Повраќање
• Треска
• Ладна треска

Знаци на сепса предизвикана од вибриоза се: екстремно низок крвен притисок и појава на плускавци околу кожни лезии.

Инфекциите на рани предизвикани од вибриоза може да предизвикаат црвенило, болка, оток и исцедок од раната.

Каде најчесто се наоѓаат Vibrio бактериите?

Во Европа, Балтичкото Море е ризично подрачје за Vibrio. Засегнати се и крајбрежните подрачја во Данска, североисточна Германија, Финска, Естонија, Латвија, Шведска, Литванија, Полска и Русија. Во Северното Море бактериите се присутни долж бреговите на Холандија и Белгија. Во јужна Европа, Црното Море е особено погодено – во Романија, Бугарија, Турција и Украина.

Вкупниот број на случаи на вибриоза во Европа изнесува околу 400 годишно. Значителен пораст е забележан во 2018 година, со пријавени 445 случаи. Северна Америка, Канада и Југоисточна Азија исто така се погодени.

Благите крајбрежни подрачја се идеални места за размножување на бактериите – делумно затоа што таму се среќаваат солена и слатка вода, а делумно затоа што често се работи за „затворени“ водени површини каде бактериите речиси неометано се размножуваат.

Дали климатските промени се виновни за порастот на вибриоза?

Климатските промени не се директна причина за појавата на вибриоза. Сепак, Европскиот центар за превенција и контрола на болести (ECDC) на 11 јули 2025 година предупреди дека поволните услови за бактеријата Vibrio стануваат сè почести во делови од Европа – токму поради климатските промени.

Во јуни 2025 година, Европската агенција за животна средина (EEA) изјави: „Неодамнешните морски топлотни бранови доведоа до невидени случаи на вибриоза долж бреговите на Балтичкото и Северното Море“.

Дополнителни истражувања во изминатата деценија укажуваат дека климатските промени доведуваат до влез на поголеми количини речна вода во Балтичкото Море, што го намалува неговиот салинитет. Значи, климатските промени не ја предизвикуваат вибриозата – но ја зголемуваат заканата од неа.

Извор: Дојче веле/ Автор: Зулфикар Абани