Еколошките активисти најавуваат продолжување на борбата за спас на Мала Река, крај Кочани, и покрај тоа што кочанското обвинителство утврдило дека нема законска пречка за изградба на мала хидроцентрала над кочанската брана Гратче. Граѓанското здружение „Грин oрг“ достави барање до Советот на Општина Кочани за организирање на локален референдум на кој граѓаните ќе можат да се изјаснат дали сакаат да се гради мала хидроцентрала на планинска рекичка во подножјето на заштитеното подрачје на Осоговските Планини. Обвинителство претходно отвори истрага по реакција на граѓаните и невладиниот сектор дека не била запазена законската обврска да бидат консултирани граѓаните при давањето под концесија на река во нивната општина.

Екоактивисти од Кочани и локалната самоуправа меѓусебно се прозиваат и најавуваат тужби откако од „Грин oрг“ на Фејсбук објави дека на сметката на Општина Кочани уште пред две години легнале 30 илјади евра од концесискиот надоместок. Градоначалникот Николчо Илијев вели дека отсекогаш бил против изградбата на малата хидроцентрала, но и дека мора да издаде градежна дозвола на инвеститорот ДИС Енергија од Скопје, па од Општината побараа претставничката на „Грин oрг“ да се извини за објавената невистина.

Концесионерот има законска обврска да ѝ плати еднократен концесиски надоместок на државата пред да гради мала хидроцентрала. „Слободен печат“ побара објаснување од Министерството за финансии за тоа на кој начин се наплатува надоместокот и како потоа државата ги распределува тие средства, но до објавувањето на текстов не добивме одговор. Кочанските екоактивисти објавија и извод од сметката на ДИС Енергија, која е концесионер и на Шталковичка Река кај пробиштипското село Турско Рудари, на која се гледа дека концесионерот платил надоместок за оваа мала хидроцентрала во Општина Пробиштип, а како налогопримач е наведен Пробиштип.

– Не е точно дека не сме го платиле концесискиот договор и за Кочани. Според законите, за сите концесии за мали хидроцентрали постапката е следнава: откако ќе го добиеш тендерот, плаќаш концесиски надоместок, па дури потоа потпишуваш договор – вели Влатко Тоневски, директор на ДИС Енергија, концесионерот на мала хидроцентрала на Мала Река.

Тој појаснува дека во 2018 година, кога го потпишале договорот за оваа мала хидроцентрала, тие ги уплатиле бараните средства, на еден вирман, на државната буџетска сметка, и не им било објаснето каде потоа тие пари ќе бидат распоредени и колкав дел од нив добива локалната самоуправа.

– Надоместокот се плаќа по река, но ние не знаеме каде потоа одат тие пари – вели Тоневски.

– Јас немам таква информација што и кога е платено – вели градоначалникот на Кочани Илијев, кој нè упати на општинската служба за финансии. Тој нагласува дека локалната власт и граѓаните се противат на изградбата, но доколку нема пропусти во процедурата за изградба на МХЕЦ на Мала Река или доколку самата држава не ги повлече дозволите, тогаш ќе мора да издадат градежна дозвола.

Малку произведуваат, многу заработуваат

Иако малите хидроелектрани учествуваат само со 3,8 проценти од вкупно произведената електрична енергија во земјава (2020 година), во периодот 2010 до 2021 година 13 фирми со мали хидроелектрани имале приходи од речиси 80 милиони евра, утврди Институтот за комуникациски студии (ИКС). На годишно ниво, тие имале приходи по 6,2 милиони евра, а месечно по половина милион евра и повеќе.

Според ИКС, речиси една третина од вкупната сума од 62,5 милиони евра се влеале во фирми поврзани со поранешниот вицепремиер Кочо Анѓушев, односно со „Феро инвест“. Од најголемите приходи од субвенциите со загарантиран откуп на струја, четири се поврзани со Анѓушев, од кои во три како сопственик се јавува „Феро инвест“. Директор на оваа компанија е Анѓушев, кој воедно е и сопственик, заедно со неговиот брат Тодор Анѓушев, како и со Никола Гравчев.

Во четирите фирми, „Мали хидроелектрани“, „Горно Белички извори“, „Јабланица“ и „Студенчица“, приходите изнесувале 22,3 милиони евра во периодот од 2010 до 2019 година, покажуваат податоците на АД „МЕПСО“.

Хидроцентралите се мали, ама штетите се големи

Мали хидроцентрали ќе никнат и во националниот парк „Маврово“

РЕПОРТАЖА Лешница, бисерот на Шар Планина, загрозена од малите хидроцентрали и од несовесните посетители

Ако малите хидроцентрали не се спорни за државата, не се ни за МПЦ!

По цена на уништени реки: Малите хидроцентрали – измама за „лапање“ пари од сметките на граѓаните

Хидроцентралите се исклучуваат за да се спасат езерата и реките

Хидроцентралите добија дозвола, а жителите елан за протестирање

Тони Поповски, првиот македонски министер за животна средина: Јас никогаш немаше да дозволам мали хидроцентрали во заштитени подрачја!

Екологистите до Заев за малите хидроцентрали: Покажавте ниска еколошка свест и неинформираност