Јехуда Шаул ја опишува својата тригодишна служба во израелската армија, од 2001 до 2004 година, како „најнасилниот период“ од израелско-палестинскиот конфликт до тој момент, пишува Ал Џезира.

Втората интифада (2000-2005), или палестинското востание, била на својот пик, а тогаш 18-годишниот Шаул бил војник на пешадијата, подоцна унапреден во командант. Падобранецот, роден и израснат во Ерусалим, служел на окупираниот Западен Брег две години, а трета година бил стациониран на границата на Израел со Либан.

Шаул, кој сега има 41 година, е коосновач на израелската невладина организација Брејкинг д Сајленс, првата таква организација на израелски воени ветерани што повика на прекин на израелската окупација на Западниот Брег, Источен Ерусалим и Појасот Газа.

Но, за Шаул, директивата Ханибал имала смисла како воен војник.

Но, што точно е тоа? И дали директивата, за која се верува дека Израел ја суспендираше во 2016 година, е релевантна за сегашното израелско бомбардирање на Газа?

Која е директивата Ханибал?

Директивата, позната и како Ханибалска процедура или Ханибалски протокол, е израелска воена политика која предвидува употреба на максимална сила во случај на киднапирање на војник, раскажува Шаул.

„Ќе отворите оган без воздржување, за да спречите киднапирање“, рече тој, додавајќи дека употребата на сила се спроведува дури и со ризик да се убие заробениот војник.

Покрај пукањето во киднаперите, војниците можат да пукаат на раскрсници, патишта, автопати и други рути низ кои противниците можат да го однесат киднапираниот војник, рече Шаул.

Израелската војска негираше дека ја толкува директивата и дека дозволува убиство на нивните колеги војници, но израелските војници, вклучително и Шаул, го сфатија како дозвола да го направат токму тоа, пишува Ал Џезира.

Шаул вели дека директивата била усно споделена со него и со другите команданти. „Никогаш не сум видел никакви пишани правила“, рече тој.

Според Аниса Белал, меѓународна адвокатка која е специјализирана за вооружени конфликти и меѓународно право и виш истражувач на Институтот за постдипломски студии во Женева, директивата никогаш не била официјална политика и затоа никогаш не била објавена во целост.

„Од правна гледна точка, директивата е многу контроверзна“, изјави Белал за Ал Џезира.

Аспектот на директивата дека ризикува да се убијат војници е контроверзен според меѓународното право, имајќи предвид дека државите мора да го почитуваат правото на живот на своите граѓани, право што не се губи дури и ако другите држави ги фатат, објасни таа.

Од каде доаѓа името?

Потеклото на името на директивата е спорно, а некои извори велат дека го добила името по картагински генерал кој избрал да се отруе наместо да падне во римско заробеништво во 181 п.н.е.

Меѓутоа, израелските воени претставници рекоа дека името било случајно генерирано од компјутер.

Зошто е создадена директивата?

Во 1986 година, командантите на израелската армија ја развија доктрината откако тројца војници на израелската пешадиска бригада Гивати биле заробени од либанската вооружена група Хезболах.

Во тоа време, Израел го окупираше јужниот регион на левантинската земја, во област што ја зазеде и ја нарече безбедносна зона по инвазијата на Либан во 1982 година. Хезболах зароби војници кои патролираат во оваа зона, која ќе остане под израелска окупација до 2000 година.

Припадниците на бригадата виделе како возилото се оддалечува со заробените соборци, но не отвориле оган. Директивата е создадена како одговор, за да се осигура дека тоа никогаш повеќе нема да се случи.

Посмртните останки на заробените војници биле вратени во Израел 10 години подоцна, во 1996 година, во замена Израел да ги врати телата на 123 борци на Хезболах, соопшти израелската влада.

Тврдата линија што Израел ја зазеде тогаш беше резултат на фактот дека киднапирањето војник е стратешки потег за непријателот, рече Шаул, давајќи му преговарачка моќ, како и способност да влијае на националниот морал и јавната поддршка за конфликтот.

Зошто не се разменуваат затвореници?

Во 2006 година, израелскиот војник Гилад Шалит бил заробен од Хамас. По пет години во заробеништво, тој конечно бил ослободен во замена за повеќе од 1.000 палестински затвореници, најголем број затвореници што Израел ги ослободил за еден од своите војници.

Ослободувањето на палестинските затвореници „се сметаше за понижување и кршење на националната чест“, што го доведе Израел во состојба на национална психоза, вели Ури Мисгав, израелски новинар за Хаарец, во истражувачкиот документарен филм на Ал Џезира од 2016 година за директивата Ханибал.

„Затоа сакаме да го спречиме (заробувањето на војниците) по секоја цена, дури и по цена на смртта на војниците“, рече Шаул.

По враќањето на Шалит, Израел почнал по случаен избор да апси повеќе Палестинци, вклучително и малолетници, за да ги зголеми влоговите за каква било идна размена, напишал Ејал Вајзман, британско-израелски архитект и директор на агенцијата за истражување Форензик Архитектчур на Голдсмитс (Универзитет во Лондон), во изданието од ноември 2023 година на Лондон Ривју оф Букс.

„Сето ова ја зајакнува перцепцијата дека животот на еден од колонизаторите вреди илјада пати повеќе од животот на колонизираните“, напиша Вајцман.

Кога последен пат беше активиран?

На 1 август 2014 година, за време на израелското 50-дневно бомбардирање на Појасот Газа, наречена операција Заштитен раб од израелската војска, јужната област на опколената енклава Рафах, која граничи со Египет, беше нападната откако борците на Хамас заробија израелски офицер, поручникот Хадар Голдин.

Израелската артилерија и тенкови неколку часа ги гаѓале четирите населени места, испукајќи во просек по една граната во минута, додека борбените авиони истовремено извршувале воздушни напади.

Смртоносната огнена моќ убила најмалку 135 цивили, а Амнести интернешенел го прогласи денот „црн петок“ и го обвини Израел за воени злосторства.

„Во очите на израелската јавност и во очите на Палестинците во Газа, Израелците ја загубија операцијата со заземањето на Голдин“, рече Шаул.

Затоа, бруталната моќ беше начин Израел да добие предност, додаде тој.

Израелската војска подоцна ќе заклучи дека Голдин им подлегнал на раните додека се борел со Хамас, но неговото тело никогаш не било пронајдено.

Но, дури и во Израел, епизодата предизвикала вознемиреност – вклучително и во редовите на армијата.

„Војската која сака да спаси затвореник не се однесува вака. Армијата која сака да обезбеди смрт и на затвореникот и на оние што го заробиле се однесува вака“, му напишал тогаш еден војник, според Мисгав, на тогашниот армиски генерал Бени Ганц.  Ганц сега е член на воениот кабинет на израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху.

Кога е укината директивата?

Се верува дека директивата е повлечена во 2016 година.

Не е јасно што доведе до нејзиното откажување, но извештајот на израелскиот државен контролор препорача војската да ја поништи директивата поради критиките што ги доби Израел за неговата употреба во Рафах, како и неговите различни толкувања од страна на оние во војската, тогаш објави Хаарец.

Дали директивата сè уште е релевантна за актуелниот напад на Израел врз Газа?

Хамас зароби повеќе од 200 Израелци на 7 октомври, од кои многумина се уште се во заробеништво или беа убиени во израелските воздушни напади врз Газа, соопшти Хамас. Но, многу од заробените се цивили, а не војници, кои не се опфатени со директивата.

Освен тоа, големиот број затвореници овојпат ја прави директивата излишна, вели Шаул.

„Да речеме дека Хамас има еден војник и да речеме дека договорот вели за ослободување на илјада [палестински] затвореници. Во затворот има 5.000 затвореници. Сега, да речеме, Хамас има шест и решија да ослободат 3.000. Но сега Хамас има 200! “, рече Шаул.

Дали Израел навистина заврши со директивата Ханибал?

Белал вели дека, на некој начин, директивата е веќе спроведена во пракса во војната во Газа.

Израел во голема мера одби да преговара со Хамас за ослободување на неговите затвореници, избирајќи наместо тоа да употреби сила во Појасот Газа, што донекаде „отсликува за што се однесуваше директивата“, рече таа.

Сегашниот напад на Израел врз Газа веќе ги надминува претходно најсмртоносните, во 2008 и 2014 година.

Во 2008 година, во текот на 22 дена, беа убиени 1.385 Палестинци, додека во 2014 година, Израел уби 2.251 Палестинец, според Канцеларијата на Обединетите нации за координација на хуманитарни прашања (OCHA).

Набљудувањата на Вајцман се слични на Белал.

„Со сегашното неселективно бомбардирање на Газа, се чини дека владата не само што носи невидено уништување на народот во Газа, туку се враќа на принципот на претпочитање мртви затвореници наместо договори“, напиша тој.

Зошто директивата беше обвиткана во тајност?

Речиси две децении, воената цензура ја чуваше политиката во тајност.

Меѓутоа, во 2003 година, израелскиот лекар Авнер Шифтан дознал за процедурата додека служел како резервист во Либан и го контактирал израелскиот весник Хаарец за да ги каже своите ставови. Шифтан се залагал за нејзин крај и со тоа директивата излезе во јавност, но таа не предизвика голема реакција кај израелската јавност.

Шаул рече дека иако директивата била контроверзна на меѓународната сцена надвор од војската, кога првпат слушнал за неа како војник, политиката имала јасна смисла.

„Мислам дека луѓето мислеа дека тоа е бесчувствително, бидејќи наредбата беше да се убијат војници. Но, како војници, има совршена смисла. Не сакате да бидете киднапирани и можеби само да исчезнете до крајот на животот. Или кој знае што (друго) може да ти се случи?“, рече тој.

Дали другите армии имаат слични директиви?

Бидејќи многу војски дејствуваат тајно, за да не им даваат премногу информации на непријателите, тешко е да се знае што прават, рече Белал.

Сепак, официјалниот став на многу земји е дека не преговараат со киднапери, а особено со групи кои ги сметаат за „терористи“, додаде таа.