На денешен ден Австро-Унгарија и објави војна на Србија и ја започна Првата светска војна

flag of serbia,Image: 168591248, License: Royalty-free, Restrictions: , Model Release: no, Credit line: Rainer Junker / Panthermedia / Profimedia

На денешен ден, 28 јули 1914 година, точно еден месец по атентатот во Сараево, со објавување војна и напад на Србија, Австро-Унгарија ја започна Првата светска војна, пренесува РТВ.  Објавувањето на војната и беше доставено на Србија во отворена телеграма. Наведено е дека – Двојната монархија останува на ставот дека е во воена состојба со Србија, со толкување дека одговорот на барањата на Виена, односно ултиматумот, не бил задоволителен.

Владата и централните државни органи на Кралството Србија тогаш, врз основа на наредбата од 25 јули, биле преместени во Ниш. Врховната команда се наоѓала во Крагуевац.

Барон фон Гисл, заменик на Двојната монархија во Белград, му постави ултиматум на тогашниот министер за финансии и претставник на премиерот Никола Пашиќ, Лазар Пачу, вечерта на 23 јули. Во него, Кралството Србија е обвинето за толерирање субверзивни активности против Австро-Унгарија, како и дека српските функционери ги вооружувале, подготвувале и ги префрлиле преку граница лицата кои го убиле наследникот на тронот на Австро-Унгарија, надвојводата Франц Фердинанд на 28 јуни 1914 година, во Сараево.

Во истрагата спроведена во Сараево по атентатот, утврдено е дека атентаторите Трифко Грабеж, Недељко Чабриновиќ и Гаврло Принцип престојувале во Србија, од каде носеле оружје и дека биле поврзани со одредени српски функционери. Беше јасно дека официјален Белград, односно властите на Кралството Србија немаат никаква врска со атентатот, туку поединци од апаратурата им помагале на последните атентатори. Официјалниот одговор од Белград се бара најдоцна за два дена. Немаше дилема дека ултиматумот е составен со намера официјален Белград да го одбие, што ќе даде изговор за војна.

Во Виена имаше став дека решителна воена акција против Србија ќе го реши проблемот што Австро-Унгарија го имаше на јужните граници со националното движење на Србите, кои беа сфатени како елемент чие уништување беше витално прашање на монархијата .Се претпоставуваше дека Србија не е способна за сериозен отпор и дека австроунгарските трупи ќе ги поразат Србите во молскавична војна.

Во Србија генералниот став беше дека секој конфликт со Австро-Унгарија треба да се избегнува по секоја цена. Земјата штотуку излезе од двете балкански војни, против Турција и Бугарија, во 1912/13 година, иако победничка, таа беше тешко исцрпена. Беа неопходни години на постепено закрепнување. Речиси никој во Србија во тоа време не размислуваше за конфликт со Двојната монархија освен како неопходна одбрана.

Во Виена, пак, се сметаше дека овој став на Србија е вистинскиот момент за брза конечна пресметка. Се веруваше дека Србија е премногу слаба за сериозно да се спротивстави на таква сила како Австро-Унгарија.

Сер Едвард Греј, британскиот министер за надворешни работи, ги опиша барањата што Виена му ги постави на Белград како најтешките што една земја некогаш и ги поставила на друга. Српската кралска влада, соочена со страшната перспектива за војна, ги исполнила сите барања на официјална Виена, освен учеството на австроунгарските власти во судската постапка.

Воислав Танкосиќ е уапсен, потрагата по Цигановиќ била во тек. Официјална Србија, владата и претставниците на круната го истакнле своето жалење и осуда за трагичниот чин што се случи во Сараево. Мирот бил витален интерес на Србија. Во Виена и Берлин, пак, се проценува дека е дојден моментот за војна. Со години се бара оправдување за нападот на Србија. Во Виена се надевале дека војната со Србија ќе биде мал локален конфликт кој наскоро ќе заврши со разбивање на слабата Србија. Во текот на првата недела од јули, владетелите на двете земји, Франц Јозеф и Вилхелм II, се договориле за чекорите за започнување на војната.

Одговорот на Србија на ултиматумот, многу одмерен и благ, кој го искажаа Никола Пашиќ и Стојан Протиќ, беше доставен до австроунгарската амбасада во Белград неколку минути пред 18 часот на 25 јули. Но, никој во Виена не се интересираше за одговорот на српската влада. Барон Гизл веќе заминуваше од Белград. Кога Никола Пашиќ, тогашниот претседател на Советот на министри, односно на Кралската влада, примил телеграма со формална објава на војна, тој отишол во зградата на Окружниот штаб во Ниш. Од балконот на Кнежевството, Пашиќ им се обрати на насобраните граѓани, притоа презентирајќи дека земјата е нападната.

Австро-унгарските непријателства започнаа истата ноќ со артилериски оган од воениот брод Бодрог.

Целосната копнена инвазија започна на 12 август со упад преку Дрина. Австриската Петта и Шестата армија потоа упаднаа во Србија од Босна. Со трупите командувал Оскар Поќорек. Австро-унгарската втора армија беше стационирана во областа на Срем и Банат, од каде беа извршени диверзивни акции со цел за измама, но и масовни артилериски акции во Белград, Шабац и други места на граничната линија на време.

Конкретно, логиката на воените операции, а тоа беше предвидено со воените планови, го претпоставуваше главниот напад од Сава и Дунав преку Белград и долината Морава, во Виена, но сепак одлучија главниот напад да биде од Дрина.

Оскар Поќорек, артилериски генерал, врховен командант на балканската армија на Австро-Унгарија, воен гувернер на Босна и Херцеговина од 1911 година, имал намера да ја победи Србија што е можно побезмилосно. Впрочем, во согласност со општото расположение што владееше во Виена во тоа време.

По атентатот на надвојводата Франц Фердинанд во Сараево, Поќорек поттикнал антисрпска хистерија во Сараево и воопшто во Босна. Веднаш почнаа дивјачки напади, погроми, врз Србите и нивниот имот. Поќорек тогаш го организирал таканаречениот Шуккорпус од локалната муслиманска фукара, чија улога била да ги тероризира Србите, нешто слично на она што го правел таканаречениот башибозук за време на турското владеење. Тогаш беа уапсени повеќе од 5.000 Срби, 460 беа убиени, а илјадници српски семејства беа протерани. Апсења, прогони и егзекуции на Срби имало и во Војводина.

Поќорек ја гледаше воената кампања против Србија како мисија на казнување. Австро-унгарските трупи го окупираа Шабац. Бидејќи српскиот Генералштаб појасни дека главниот напад е од Дрина и Сава, од запад, а не од Дунав, на таа линија доаѓа концентрацијата на војници. Во битката кај Церска, Србите ја победија Петтата австроунгарска армија, која се повлекува во неред. Кон крајот на август 1914 година, трупите на Двојната монархија биле протерани од Србија. За успешното раководење со воените операции за време на битката кај Цер, Степа Степановиќ бил награден со чин војвода. Тоа беше првата голема победа на сојузниците во светската војна.

Следната инвазија на Србија ќе следи на 6 септември. Битките на Дрина, чиј составен дел беше битката кај Мачкова камен, ќе се претворат во рововски позиционирање.

Следната, трета, офанзива на Поќорек се случи на 16 ноември. По падот на Ваљево и Белград, следува контраофанзива на Србите во битката кај Колубара. До 16 декември, освен затворениците, на територијата на Србија немаше ниту еден војник на Австро-Унгарија. Успехот на Србите, по цена на тешки жртви, беше целосен. Оскар Поќорек потоа беше отстранет од командната функција, оценет како ненадлежен. Наскоро тој беше во пензија. Тој беше заменет со надвојводата Јуџин. За неговата мудра тактика и победата во битката кај Колубара, Живојин Мишиќ бил награден со чин војвода.

Успехот на Србите во 1914 година ги запрепасти воените кругови во Виена. Во кампањата што ја замислуваа како некаква случајна казнена експедиција, Австро-Унгарија беше сериозно понижена. Пропорционално, во очите на сојузниците, угледот на Србија драстично порасна.

Кога германските сили под команда на фелдмаршал фон Мекенсен се вклучија во кампањата против Србија во есента 1915 година, а потоа Бугарите нападнаа одзади, Србија се најде во безизлезна ситуација. Ќе има повлекување под борбите преку планинскиот и доблесен пат на Јадранот. Од април 1916 година, српските трупи постепено се концентрирале во областа на Солунскиот фронт.

Победничкиот пробив и офанзивата ќе следат во средината на септември 1918 година. Пробивањето на Солунскиот фронт, што го извршија Србите, наскоро ќе доведе до повлекување на Бугарија, а нешто подоцна и на Австро-Унгарија од војната.

Светската војна заврши со примирје на 11 ноември. Тоа беше крајот на најразорната војна што историјата ја видела дотогаш.

Почитуван читателу,

Нашиот пристап до веб содржините е бесплатен, затоа што веруваме во еднаквост при информирањето, без оглед дали некој може да плати или не. Затоа, за да продолжиме со нашата работа, бараме поддршка од нашата заедница на читатели со финансиско поддржување на Слободен печат. Станете член на Слободен печат за да ги помогнете капацитетите кои ќе ни овозможат долгорочна и квалитетна испорака на информации и ЗАЕДНО да обезбедиме слободен и независен глас кој ќе биде СЕКОГАШ НА СТРАНАТА НА НАРОДОТ.

ПОДДРЖЕТЕ ГО СЛОБОДЕН ПЕЧАТ.
СО ПОЧЕТНА СУМА ОД 60 ДЕНАРИ

Видео на денот