Само неколку руски олигарси се изјаснија против инвазијата на Украина од февруари 2022 година. Тука се поставува прашањето дали нивната јавна осуда на војната допре до руската јавност и уште побитно, до Кремљ?

„Руската инвазија на Украина е варварска и јас сум категорично против тоа“, изјави Аркадиј Волож, коосновач на рускиот пребарувач „Јандекс“ минатата недела.

Тој е еден од многуте олигарси кои беа погодени од санкциите на ЕУ во јуни 2022 година.

„Јас сум ужаснат од судбината на луѓето во Украина – многу од нив мои лични пријатели и роднини – чии куќи се бомбардираат секој ден“, додаде Волож во изјавата објавена во четвртокот.

Тоа е цврста изјава со наслов која недвосмислено ја осуди војната на Русија против Украина и што го стави Волож на прилично кратката листа на руски олигарси кои се изјаснија против инвазијата од февруари 2022 година.

Волож, кој го коосновал „Јандез“ во 1997 година и се преселил во Израел во 2014 година, поднел оставка од функцијата извршен директор на компанијата и го напуштил одборот минатата година откако ЕУ го вклучил „Јандекс“ во списокот на санкционирани руски бизниси.

Во тоа време, ЕУ напиша дека пребарувачот е „одговорен за промовирање на државните медиуми и наративи во резултатите од пребарувањето, како и за дерангирање и отстранување на содржината која е критична за Кремљ, како што е содржината поврзана со руската агресивна војна против Украина“.

Исто така, го обвини Волож дека „материјално или финансиски“ ја поддржува инвазијата. Тој ја нарече одлуката „погрешна“.

Дали руските олигарси се распаѓаат под притисокот на Западот?

Неодамнешната јавна осуда на Волож за војната може да се појави како пример за фактот дека санкциите наметнати од ЕУ функционираа како што било планирано, рушејќи ја наводната лојалност на Волож кон Путин, пишува „Еуроњуз“.

Но, тоа не е случај, тврди Емили Ферис, научен соработник за руска и евроазиска безбедност во Кралскиот институт за Обединети услуги (РУСИ), британски тинк-тенк за безбедност и одбрана.

„Многу е лесно да се зборува против режимот кога не сте во земјата и кога повеќето од вашите средства повеќе не се во земјата. Повеќето од олигарсите, искрено, не се изјаснија против војната. И тоа е затоа што повеќето од нив сè уште се во Русија и сè уште имаат свој имот таму. Не сум видела толку многу олигарси кои ги префрлаат своите средства надвор од Русија, а тоа е делумно затоа што всушност е многу тешко да се направи тоа“, рече Ферис за „Еуроњуз“.

Меѓу неколкуте други истакнати руски олигарси кои јавно ја осудија војната е Олег Тинков, основачот на Тинкоф банка, еден од најголемите руски заемодавци, кој минатата година се откажа од руското државјанство за да го осуди „фашизмот на Путин“.

Пред него, истото го направи израелско-рускиот инвеститор Јуриј Милнер – кој ја напушти Русија во САД во 2014 година.

Заедничко за сите овие олигарси е тоа што се надвор од Русија.

„Ако сте во Русија, многу е тешко да се зборува против војната бидејќи може да се соочите со кривично гонење. Оние кои сакаат да ги задржат деловните врски со Русија, во голема мера молчат, а само оние кои се надвор од земјата и во голема мера ги прекинале деловните врски со Русија, се чувствуваат способни и сакаат да зборуваат. Па дури и меѓу нив, тие не се толку многу луѓе“, изјави Дејвид Луис, професор по глобална политика на Универзитетот во Ексетер, Велика Британија, за „Еуроњуз“.

Луис додаде дека идејата дека санкциите ќе ги свртат олигарсите против Путин секогаш била „прилично наивна“.

„Политиката и бизнисот се толку тесно испреплетени во Русија што е речиси невозможно да го задржите вашиот бизнис ако се спротивставите на владините политики“, рече тој.

Членовите на руската елита во земјата, кои биле желни да се дистанцираат од позицијата на Кремљ за Украина, имале тивка реакција на војната, избирајќи да избегнуваат јавно да ја поддржат инвазијата, наместо да зборуваат против неа, рече Ферис.

Ова е дел од причината зошто, во Русија, острата осуда на војната од страна на Волож речиси и не предизвика возбуда.

„Мислам дека имаше многу мало практично влијание“, рече Ферис. „Луѓето во Русија не ги гледаат олигарсите и тие локални бизнисмени како еден вид морален компас за нацијата“.

Изјавите на олигарсите за осуда на војната добиваат многу малку покриеност во руските медиуми, „ако воопшто се покриени“, рече Ферис.

„Овие поединечни случаи навистина не се доволни за да се променат условите на дебатата или да се смени тој дискурс многу брзо. Олигарсите имаат многу мало влијание врз донесувањето одлуки, особено врз одлуките за самата војна. Тие се многу повеќе зависни од Путин отколку тој од нив“, додаде тој. „Тие се прилично слаба група во руската политика, и тоа е веќе некое време“, рече Луис.

Ферис се согласува дека неколкуте акти на бунт од руските олигарси во странство не можат ни да го изгребат имиџот на Путин на домашната сцена.

„Неговото држење на власт не е навистина диктирано од овие помали олигарси, тој е диктиран од воените лидери, вооружените сили, луѓето кои се блиски до него – и немало никаков вид на прекршување во оваа група во нивниот консензус за војната“, рече Ферис.

Ако олигарсите кои зборуваат против војната се оние со значително присуство во земјата, водечките компании кои вработуваат стотици и илјадници луѓе кои би можеле да ги загубат своите работни места поради нивната непослушност, тогаш тоа би направило разлика за Путин и руското општество. Но, тоа тешко дека ќе се случи.

„Секој кој заработува значителна сума пари во таа земја, поседува голем дел од тоа на Путин, бидејќи тој создаде услови да им дозволи да станат толку моќни“, рече Ферис. „Би било неверојатно глупаво да се оди против него“.