Украина се бори со ендемичната корупција уште од првите денови на нејзината независност во 1991 година, а владините претставници и независните активисти велат дека борбата е клучна за победа во егзистенцијалната војна што ја води со Русија.

Имаа одреден успех. Антикорупциската организација Транспаренси интернешнал ја рангира Украина на највисоко ниво од 2006 година: моментално на 104-то место од 180 земји во нејзиниот Индекс за перцепција на корупцијата.

„Повеќето украински антикорупциски институции покажуваат прилично добри резултати“, изјави за Би-Би-Си Андриј Боровик, извршен директор на Транспаренси интернешнал Украина.

Според него, еден таков резултат е апсењето на тогашниот шеф на Врховниот суд, Всеволод Књазев, под обвинение за поткуп во мај 2023 година.

„Ова може да биде заштита бидејќи ако видите некој уапсен, ќе размислите двапати пред да направите нешто коруптивно“, рече тој.

Имаше и други апсења од висок профил, вклучително и министерот за земјоделство, Микола Солски, и офицер во разузнавачката служба СБУ, Артем Шајло. Сите тројца негираат дека сториле нешто лошо и се ослободени со кауција. Истрагите се во тек.

Клучна пресвртница дојде во 2015 година, кога дигиталната платформа наречена Прозорро помогна да се намали корупцијата во државните набавки, заштедувајќи на Украина речиси 6 милијарди долари од јавни средства за само четири години.

Задачата на Украина сега е да се фокусира на искоренување на корупцијата во нејзините даночни и царински служби, како и да го подобри финансискиот надзор, вели Боровик.

„Многу пари доаѓаат во Украина од Запад и, се разбира, тие прашуваат дали има соодветна контрола врз овие пари“, додава тој.

Покрај трошењето на скудните ресурси на Украина, корупцијата во последниве години го попречи протокот на странска помош. Доналд Трамп ја наведе загриженоста за корупција кога беше оспорен за одложување на помошта за Украина кога беше американски претседател.

Корупцијата, исто така, беше главна пречка за регрутирање повеќе мажи за војната со Русија. Минатата година претседателот Володимир Зеленски ги отпушти сите регионални службеници задолжени за воена регрутација поради загриженоста за поткуп. Илјадници Украинци, исто така, го поткупиле својот излез од земјата за да избегнат да бидат испратени во војна.

Андриј Синјук, заменик-шеф на Специјализираната служба за антикорупциско обвинителство, тврди дека честите извештаи за украински функционери кои се обвинети за корупција се добредојден знак.

„Ова не значи дека се вршат повеќе злосторства. Ова значи дека станавме подобри во извршувањето на нашата работа. Во Украина нема останати луѓе или позиции кои антикорупциските агенции не можат да ги допрат“, изјави тој за Би-Би-Си. „Ова е веројатно нашето главно достигнување бидејќи пред неколку години не можевме ни да сонуваме“.

Дмитро Калмиков, шеф на одделот за антикорупциска политика во Националната агенција за спречување на корупцијата, владина агенција, вели дека митото е целосно уништено во некои од најпогодените области – на пример, владините служби како што се издавањето пасоши, дозволи и лиценци. Тој, исто така, изјави за Би-Би-Си дека е постигнат значителен напредок во реформите во образованието и полицијата.

Калмиков, сепак, признава дека владата била помалку успешна во искоренувањето на корупцијата во користењето на природните ресурси (на пример, во рударството и шумарството), регулирањето на монополите и големите инфраструктурни проекти.

„Напредокот е најбавен таму каде што се среќаваат големите интереси и големите играчи“, вели тој.

Според него, „во следните пет-десет години владата треба да се фокусира на прочистување на судството, што ќе го направи поздрав општиот систем на јавна администрација“.

Активистите за борба против корупцијата се согласуваат дека украинската влада стана многу поактивна во борбата против корупцијата.

„Нешто им кликна во главите минатата зима, нивниот став навистина се промени, што е важно на самиот врв. Можеби сфатија дека работите одат во облик на круша“, или владата во Киев можеби била под притисок од западните донатори“, вели истакнатиот украински новинар за антикорупција Јуриј Николов.

Факт е, продолжува тој, „органите за спроведување на законот ја засилија својата игра“.

Што е причината за антикорупцискиот притисок на Украина?

Виталиј Шабунин, претседател на одборот на Антикорупцискиот акционен центар, украинска невладина организација, верува дека тоа е комбинација на притисок од украинската јавност и странски донатори.

„Без оглед на тоа дали владата сака или не да се бори против корупцијата и без оглед на тоа кој е во владата, јавниот притисок и ефективноста на граѓанското општество и медиумите значи дека ниедна влада не може да ја игнорира корупцијата“, вели тој.

Како пример, тој ја споменува реконструкцијата на владата на Украина во 2023 година, што следеше по наводите на претставници на одбраната дека набавувале храна за украинската армија по надуени цени.

„Скандалот започна институционални промени во набавките на одбраната, што значи дека таму нема да има корупција дури и откако ќе се смени министерот“, изјави тој за Би-Би-Си. „Корупциските скандали може да ги принудат државните институции да се променат на подобро“.

Шабунин ја отфрла загриженоста дека западната воена помош за Украина може да биде проневерена. „Сите оружја испорачани од западните сојузници завршуваат во рацете на украинските трупи кои ефикасно го користат. Невозможно е да се украде западно оружје“.

Но, експертите велат дека украинската влада треба да стори повеќе за да ја елиминира корупцијата. Ова е особено важно во време на војна, вели Николов.

„Корупцијата нè убива. Ако сакате да останете воопшто без муниција, ако сакате да останете без пари за да купите муниција, ако сакате да им посакате добредојде на окупаторите во Киев, тогаш да, затворете ги очите пред корупцијата. Но, верувајте ми, првото нешто што ќе го направат штом ќе бидеме окупирани, е дека ќе не застрелаат сите, затоа борбата против корупцијата е прашање на опстанок“.