Во 2023 година се гледаат ветувачки научни откритија кои би можеле да ја обликуваат медицината во иднина, од генска терапија до лек за Алцхајмерова болест, од предвидување на рак на панкреасот до пионерски методи на репродукција.

На почетокот на минатата година, во март, светот ја слушна веста дека за првпат во историјата, јапонските научници создале здрави бебиња глувци со двајца биолошки машки родители, иако во тој процес била потребна женка, пишува „Нејшнал џеографик“ (National Geographic).

Тимот предводен од Кацухика Хајаши, професор по геномска биологија на Универзитетот во Осака во Јапонија, произвел јајце клетки од кожни клетки од опашките на машките глувци, кои потоа биле оплодени со сперма од друг машки глушец и имплантирани на женски глувци.

Иако само седум од повеќе од 600 имплантирани ембриони се развиле во бебиња глувци, младенчињата нормално растеле и биле плодни како возрасни.

Резултатите од истражувањето претставуваат значајна пресвртница во репродуктивната биологија, а во иднина би можеле да се применат во третманите за плодност, но и да помогнат да се спречи исчезнувањето на загрозените животински видови.

Глувците беа предмет на уште едно научно истражување во изминатата година, со кое научниците дадоа одговор на прашањето како се формира сивата коса, а таа може да лежи во „блокирани“ клетки.

Научниците од Универзитетот во Њујорк открија, набљудувајќи ги влакната на глувците во текот на две години, дека појавата на сиви влакна се јавува кога клетките што произведуваат пигмент, наречени меланоцити, при нивното движење низ поединечните фоликули на косата се „блокирани“ во незрела состојба, не успевајќи да развиваат сина, кафеава, црвена или црна боја.

Областа на истражување посветено на изнаоѓање лек за рак не помина без значајни достигнувања, бидејќи научниците открија дека некои бактерии често се наоѓаат во многу тумори на гастроинтестиналниот тракт директно им помагаат на клетките на ракот да го избегнат имунолошкиот одговор на телото.

И, не само што овие бактерии соработуваат со клетките на туморот за да промовираат прогресија на ракот, тие исто така им помагаат да се шират побрзо со разградување на лековите за рак и предизвикување неуспех на третманот.

Ова истражување сугерира дека некои лекови за рак се ефикасни бидејќи тие исто така ги убиваат бактериите кои живеат во туморот и би можеле да ја отворат вратата за нови пристапи за лекување на ракот.

Дека бактериите не се само невини случајни минувачи, туку дека играат значајна улога во обликувањето на екосистемот околу туморите, се сомневаше уште од крајот на 19 век, кога германските лекари Вилхелм Буш и Фридрих Фелајзен независно открија дека туморите на пациентите понекогаш се намалуваат по напад на еризипели, состојба на кожата предизвикана од стрептокок.

Дополнителен напредок во областа на истражувањето на ракот беше овозможен со вештачката интелигенција, благодарение на која истражувачите, со идентификување на специфични обрасци кои се појавуваат во здравствените досиеја на пациентите, можеа да го предвидат ракот на панкреасот до три години пред да се утврди дијагнозата, и методот се покажа успешен како и скапите скрининзи кои се користеле до сега.

Иако е редок, ракот на панкреасот е трета водечка причина за смрт од рак, бидејќи најчесто се открива во доцните фази кога болеста веќе се проширила на други делови од телото.

Сепак, употребата на вештачка интелигенција би можела значително да ја намали таа статистика во наредните години, бидејќи научниците користејќи ги медицинските досиеја на 6,2 милиони луѓе во Данска во период од 41 година, обучија и развија алгоритам за вештачка интелигенција за откривање на модели во евиденцијата на 24.000 пациенти, кои подоцна развиле рак на панкреасот.

Научниците потоа ја тестираа алатката за вештачка интелигенција со анализа на медицинските досиеја на речиси 3 милиони американски ветерани, а компјутерскиот алгоритам точно идентификуваше речиси 4.000 поединци, до три години пред навистина да им биде дијагностициран рак на панкреасот.

Покрај значајните откритија во областа на истражувањето на ракот, изминатата година ќе биде запаметена и по тоа што Американската агенција за лекови го одобри за употреба лекот „Лекемби“, кој иако не ја лекува самата болест, ниту да доведе до подобрување на симптомите развиени во доцните фази на болеста, може да го забави когнитивниот пад за околу 30 отсто, доколку се користи во раните фази на болеста.

Лекемби е моноклонално антитело кое делува на самата причина за болеста, отстранувајќи ги амилоидните плаки, лепливите протеински наслаги, во мозокот, чие таложење доведува до губење на меморијата и размислувањето.

Некои луѓе кои страдаат од бета таласемија и српеста анемија, генетски нарушувања предизвикани од мутации во гените кои го кодираат хемоглобинот, протеин потребен на црвените крвни зрнца за транспорт на кислород низ телото, може да се излечат доживотно благодарение на новата генска терапија.

Агенциите за лекови ја одобрија првата генска терапија базирана на CRISPR, револуционерна техника за менување на гени создадена пред повеќе од 10 години во Британија на 16 ноември и на 8 декември во САД, која е преземена од природниот одбранбен механизам на бактерии и археи, развиена за борба против вируси.

Во новоодобрената генска терапија, CASGEVI, матичните клетки на пациентот се собираат од коскената срцевина, се уредуваат во лабораторија за да се коригира генот за хемоглобин, а потоа повторно се воведуваат кај пациентот.

Иако одобрувањето на новата генска терапија би можело да воведе нова ера на генска терапија, сѐ уште има многу прашања за достапноста на третманот, со оглед на неговата цена од неколку милиони долари, но и неговата долгорочна безбедност, бидејќи е познато дека CRISPR може да доведе до несакани генетски модификации, со непознати последици врз третираните клетки.

На полето на невронауката, меѓународен тим на истражувачи предводени од Универзитетот Џон Хопкинс и Универзитетот во Кембриџ, после 12 години успеале да мапираат мозок на инсект, поточно ларва на мушичка.

Најкомплетната и најобемна мапа на целиот мозок досега завршена вклучува повеќе од 3.000 неврони и повеќе од половина милион врски меѓу нив.

Досега, од првиот обид за мапирање на мозокот на кружни црви кој започна во 1970-тите и траеше 14 години, делумните мапи на мозокот беа нацртани за многу системи, вклучувајќи муви, глувци, па дури и луѓе.

Иако мозокот на мушичката е многу поедноставен од човечкиот, развиените техники ќе бидат од помош за мапирање на посложени мозоци во иднина, како човечки, но и за развој на системи за вештачка интелигенција.