Северна Македонија оваа недела ќе одбележи 15-годишнина од добивањето на кандидатски статус за членство во Европската унија (ЕУ). Многумина очекуваа првата Меѓувладина конференција и почеток на шпристапните преговори, пред кои овојпат, сепак, испречи Бугарија која стави вето на процесот.

И покрај траквиот вознемирувачки пресврт на настаните, Северна Македонија не треба да губи надеж, туку да продолжи по својот пат на ефективна имплементација на политиката, реформа на јавната администрација и зајакнување на министерствата за градење на силна и демократска извршна власт. Неуспехот да се стори тоа може да го запре демократскиот развој на Северна Македонија и да обезбеди изговор за натамошно одложување на разговорите за пристапување во ЕУ.

Во овој клучен момент, Меѓународниот републикански институт (ИРИ) направи и достави врвно истражување што нуди најдобри практики и препораки за владата, задолжена да обезбеди членство во ЕУ. Белата книга на ИРИ – „Ефективни министри: Како да се постигнат резултати и да се добие доверба кај граѓаните“ ја поддржува Северна Македонија во градењето на силна извршна власт што ќе биде неопходна за консолидирање на демократските придобивки на земјата и остварување на пристапот во ЕУ.

Промовирани на јавен настан преку интернет во Северна Македонија, се дадени три клучни предлози од истражувањето на ИРИ кои ќе ја зајакнат демократијата на земјата и ќе им дадат почеток кога ќе започнат преговорите за пристап:

1. Северна Македонија треба да одржува јасна визија за нејзиниот демократски развој, поддржана од ефективно спроведување на политиката. Преку дарежливиот економски и инвестициски план, ЕУ мобилизира до девет милијарди евра за одржливо поврзување и инклузивен раст на Западен Балкан. Иако е неверојатна можност за развој, инвестицијата на ЕУ претставува предизвик и за владите како Северна Македонија кои мора да научат да станат добри управители на ресурсите на ЕУ. Според Белата книга на ИРИ, од клучно значење е Владата на Северна Македонија да има јасна визија за тоа како да ја развие земјата, воспоставувајќи централизиран систем што го следи креирањето и спроведувањето на политиките за да обезбеди добро управување. Таквиот систем е клучен за ефикасна и ефективна испорака на инвестициски фондови во ЕУ и неопходен е да обезбеди одговорност на владата пред потенцијалното членство во ЕУ.

2. Потребна е професионална јавна администрација за поддршка на доброто управување. Министрите не можат сами да обезбедат добро управување во Северна Македонија – професионален систем на јавна администрација мора да гарантира дека нивните демократски политики ги чувствуваат граѓаните. Во својот извештај, ЕУ забележува дека додека Северна Македонија напредуваше во реформата на јавната администрација, правната рамка што регулира вработување во јавниот сектор мора да се спроведува доследно, така што ќе произведува државни службеници посветени на демократскиот развој на земјата. Принципи како заслуги, транспарентност и еднаква застапеност треба да се земат предвид и при процесите на вработување на јавните службеници и во текот на нивната секојдневна работа, придржувајќи се кон стандардите на однесување вклучени во Кодексот за етичко однесување на владините службеници.

3. Дипломатијата предводена од силни министерски кабинети е неопходна за отворање на пристапната патека. Конечно, пристапувањето на Северна Македонија во ЕУ не само што ќе бара строго спроведување на реформите, туку и ефективна дипломатија од страна на политичките тимови на министрите и на специјалните советници за зајакнување на регионалната соработка и подобрување на билатералните односи. За таа цел, белата книга сугерира измени и дополнувања за подобро регулирање на составот, вработувањата и одговорностите на политичките кабинети на министрите, за да можат тие да бидат поефикасни во решавањето на стратешките предизвици како што се неправилните односи на Северна Македонија со Бугарија, што резултираше со вето за пристапување преговори.

На промотивниот настан на Белата книга, министерката за одбрана, Радмила Шекеринска ја истакна важноста на работата на ИРИ за зајакнување на министерските кабинети во Северна Македонија, истакнувајќи како помошта на Институтот за нејзиниот сопствен кабинет и помогна на земјата да добие членство во НАТО.

– Поддршката на ИРИ ја користевме за да ја подобриме состојбата во нашето министерство и тоа навистина беше во корист не само на министерството, на армијата, туку и за Северна Македонија како членка на НАТО. Привлекувајќи многу од лекциите на ИРИ научени од нејзината програма за управување, оваа бела книга е значаен извор во патувањето на Северна Македонија кон подобрено управување. Сега останува на владите на регионот и земјите-членки на ЕУ да покажат политичка волја и одлучност за надминување на проблематичното минато и да го отворат патот кон пообединета и поинклузивна Европа, рече во таа прилика Шекеринска.