Светската здравствена организација (СЗО) и Меѓународното здружение за менопауза го прогласија октомври за Светски месец на менопаузата, додека 18 октомври е прогласен за Светски ден на менопаузата. Целта на одбележувањето на овој датум е да се подигне свеста за менопаузата и да се поддржат можностите за подобрување на здравјето и благосостојбата на жените.

Доцент д-р Анета Сима, специјалист гинеколог-акушер на Клиниката за гинекологија и акушерство во Скопје, за „Слободен печат“ открива како ГАК го одбележува Светскиот ден на менопаузата и што сѐ жената треба да знае за таа состојба, која за многумина е сѐ уште табу-тема.

Д-р Сима, како и под кое мото се одбележува 18 октомври Светскиот ден на менопаузата во Македонија? На кој начин и кои активности Клиниката за гинекологија ги вклучува во неговото одбележување?

– Оваа година, на 19 октомври Клиниката за гинекологија и акушерство прославува јубилеј – 75 години постоење. Во таа чест, заедно со Светскиот ден на менопаузата организираме бесплатни превентивни прегледи и консултации на пациентки што имаат потреба за тоа. Прегледите се изведуваат во периодот од 17 до 21 октомври на нашата клиника, од 14-20 часот, без упати, без закажување термини.
На сличен начин се одбележува овој ден и во светот, секоја година со фокус на различни теми, годинешнава е грижа за менталното здравје на жените во менопауза. Целта на оваа активност е да се подигне свеста кај пациентките, да им се објасни сѐ она што би сакале да дознаат во врска со оваа состојба, да добијат совет и да се насочат кон дополнителни иследувања, терапија и слично.

Што е менопауза, а што е перименопауза?

– Менопаузата како термин ја означува последната менструација во животот на жената и се одредува ретроградно по едногодишно отсуство на менструално крвавење. Се јавува меѓу 45 и 55 години (средна возраст на менопаузата е 51 година). Возраста на настапување на менопаузата е генетски определена и не зависи од расата, социо-економскиот статус или возраста на менархата. Менопаузата се случува порано кај жени што пушат, со низок индекс на телесна маса, вегетаријанки, болни од дијабетес итн. Менопаузалната транзиција го означува периодот од појавата на менструална ирегуларност сѐ до последната менструација, додека перименопауза ја вклучува менопаузалната транзиција и уште една година по последната менструација. Постменопаузата ги опфаќа сите години од животот што ја следат менопаузата.

Кои се симптомите на менопауза?

Основна причина за сите случувања и сите симптоми во менопауза е редукција на хормонот естроген. Симптомите се разновидни и многубројни, не се истовремено сите присутни, ниту исти по интензитет.

Најкарактеристични се:
– неправилни крвавења – оскудни или почесто обилни, кои доведуваат до анемија
– вазомоторни симптоми – топли бранови, потење
– зголемена телесна тежина, бавен метаболизам
– промени на урогенитален тракт (атрофија на вагиналната слузница проследена со иритабилност, чешање, печење, сувост), склоност кон инфекции, уринарна инконтиненција и генитални пролапси
– промени на коскениот систем – постепено редуцирање на коскената маса и настанување на остеопороза
– промени во психо-сексуалната сфера – се јавува емоционална нестабилност, жените стануваат иритабилни, се јавува невроза, депресија, променливо расположение
– сексуална дисфункција – намалено или отсутно либидо, болки при односи
– несоница, главоболки
– промени на кожата – се намалува продукцијата на колаген, доаѓа до истенчување на кожата и губење на еластичноста, се појавуваат брчки…

Дали жените во сѐ помлада возраст влегуваат во менопауза и на што се должи таа промена? И дали репродуктивниот период на жената со тоа може да се смета дека е скратен?

– Кај некои жени менопаузата може да се појави порано од очекуваното. Доколку се случи пред 40-тата година, се дефинира како предвремена менопауза или предвремена оваријална инсуфициенција. Оваа состојба се јавува како резултат на некој хируршки или медицински третман, но се јавува и наследно во семејства.

Пациентките многу тешко ја прифаќаат оваа дијагноза, особено ако сѐ уште немаат потомство. Кај нив се препорачува третман во форма на ХЗТ (хормонска заместителна терапија) или комбинирани хормонски таблети, како помош при симптомите на менопауза, но и за намалување на долгорочните ризици какви што се кардиоваскуларни болести и остеопороза.

Што треба жената да знае за менопауза, имајќи предвид дека и во 21 век оваа состојба е сѐ уште непознаница за многу од нив?

– Животот на жената значително се менува со започнувањето на првите симптоми на менопауза. Се јавува раздразливост, замор, тешкотии во концентрацијата, емоционална пречувствителност, се јавуваат изменети реакции на нормални дразби. Жената чувствува и физички промени на своето тело, ги доживува како губење на женственоста. Доколку се присутни паралелно и други претходни хронични заболувања како хипертензија, дијабетес и слично, состојбата е уште потешка. Повеќето од нив ја прифаќаат оваа состојба како физиолошка, која не се лекува и која брзо ќе помине.

Пациентките од нашето поднебје не се доволно информирани за состојбата, веруваат во митови што постојат, добиваат и разменуваат податоци од пријателки, роднини, несигурни извори од интернет итн. Но, вистината за менопаузата е поинаква, како што досега објаснуваме. Неопходно е да се работи на подигнување на свеста за овој период, информирање и едукација за текот и за можностите за олеснување на тегобите. Најважна е сепак превенцијата, особено во периодот на менопаузалната транзиција.

За да го надмине тој период жената полесно, кои третмани се преземаат? Кога се применува хормонската заместителна терапија? Што треба жената да знае за оваа терапија (имајќи предвид дека тоа жените и ги плаши)

– Симптомите се многубројни и непријатни, може да траат од неколку месеци до неколку години, различно кај секоја жена. Постојат повеќе можности за нивно ублажување.

Водечки медицински третман е хормон заместителна терапија (ХЗТ), која го надоместува недостигот од хормоните, ги редуцира симптомите и го намалува и ризикот од други заболувања. Овие лекови се во форма на таблети, лепенки, гелови, спрејови, импланти итн. Но, сѐ уште постојат контроверзни ставови околу нејзината примена, во смисла на несаканите ефекти – зголемен ризик од канцер на дојка, згрутчување на крвта, мозочен удар, срцеви болести. Во нашата земја овој тип на терапија е сѐ уште табу-тема за која пациентките не размислуваат и се плашат.

Актуелен е алтернативниот метод за ублажување на симптомите, кој подразбира користење суплементи во вид на хербални супстанци (црвена детелина), соја, биоидентични хормони, антидепресиви, психолошки третмани, масажа со физикална терапија, акупунктура, ароматерапија и слично.

Наједноставен третман што најчесто се препорачува е промена на животниот стил на жената. Се советува умерена и балансирана исхрана, движење, аеробни вежби, сѐ со цел одржување нормална телесна тежина и кондиција.

Каков пристап треба да се има кон менопаузата и кон жените што поминуваат низ таа состојба? Дали сметате дека на жените во перименопауза односно во менопауза им е потребен мултидисциплинарен пристап?

– Секоја жена треба да биде информирана за периодот низ кој минува и да има позитивен став за сите промени што се случуваат. За да биде тој премин што полесен и безболен, неопходна е психо-социјална поддршка, првенствено од семејството, партнерот, најблиската околина, луѓето од работната средина итн.

Кои ризици ги носи менопаузата за здравјето на една жена, како за телесното, така и за менталното?

– Покрај сите досега споменати заболувања, естрогениот дефицит во менопаузата директно влијае и го нарушува метаболизмот на липидите, со последователно зголемување на обемот на половината, зголемување на телесната тежина, инсулинска резистенција и го зголемува ризикот од појава на т. н. метаболички синдром. Сите овие промени заедно носат зголемен ризик од кардиоваскуларни заболувања, во подоцнежна возраст и малигни заболувања, остеопороза.

Покрај телесното, многу често е засегнато и менталното здравје кај жените во менопауза. Првите симптоми често се игнорираат, потиснуваат, но во понатамошниот тек можат сериозно да влијаат врз секојдневното функционирање и го нарушуваат квалитетот на живот. На овој сегмент, за жал, најмалку се обрнува внимание и токму заради тоа оваа година се потенцира неговата важност. За една жена да биде здрава, таа треба да е физички и психички здрава, за да го издржи променливиот период на менопаузата и да излезе како победник – да старее здрава и среќна.