СПЦ пред големи промени: Еве кој ќе го чува престолот
Според Уставот на СПЦ, Српскиот патријарх треба да биде избран најдоцна три месеци по испразнувањето на престолот. Дотогаш, чуварот на тронот, според правилата на СПЦ, би требало да биде најстариот митрополит. Во моментов тој е митрополитот Дабро-Босански, Хризостом.
Препорачано
Патријархот Иринеј почина денес на 90-годишна возраст по 15 дена тешка борба со вирусот корона. Здравствената состојба на поглаварот на СПЦ одеднаш се влоши ноќта меѓу средата и четвртокот.
Сè уште е неизвесно дали изборот на новиот патријарх ќе биде организиран според одредбите на Уставот на СПЦ бидејќи коронавирусната пандемија го доведува во прашање одржувањето на Собранието.
Меѓутоа, ако некои владици не можат да патуваат во Белград, сегашниот Устав дозволува да гласаат отсутни епископи, и тие можат да овластат други епархиски бискупи да гласаат за нив. Сепак, еден владика може да биде овластен со само еден глас. За да се прибегне кон овој метод на избор, бидејќи гласањето е тајно, бискупите треба да покажат висок степен на доверба едни на други.
Во моментов Српската православна црква е во „вонредна состојба“ затоа што одеднаш остана без патријарх, но и без најстариот митрополит, кој ја зазема функцијата чувар на престолот. Покрај тоа, и епархијата во Ваљево сè уште нема владика откако владиката Милутин почина за време на првиот бран на ковид – 19.
Митрополитот Амфилохије беше чувар на престолот по смртта на патријархот Павле. Тој му ги предаде обележјата на поглаварот на Српската православна црква на патријархот Иринеј.
Според правилата на Српската православна црква, улогата на чувар ја презема најстариот митрополит. Во моментов, тоа е малку познато на пошироката јавност, митрополитот Дабро-Босански Златоуст. Според информациите на „Блиц“, тој доцна синоќа заминал од Сараево кон Белградската патријаршија. Следниот по ранг е митрополитот Загреб-јубјана Порфирије.
Сепак, ниту црковната влада не е во „вистинскиот“ состав. Синодот функционира во вонредна состојба со месеци, бидејќи немаше Парламент и не беа избрани нови членови. Како по правило, две од пет се менуваат секоја година. Доколку нема промени и во вонредни околности, претходната практика на Српската црква продолжува да се почитува, редовните црковни работи треба да ги управува викарот – најстариот митрополит со членови на Синодот.
Сегашната состојба во Српската црква, која е, всушност, последица на пандемијата „Ковид 19“, е приближно споредувана со воената состојба во Црквата. Историски гледано, единствената условно кажана слична ситуација била за време на Втората светска војна. Во тоа време, Црквата остана без неколку епископи и патријарси.
Иако во последните години се работеше и беа најавени измени во црковниот устав, како и активности во врска со изборот на патријарх, тоа не се случи.
Во 60-тите години на минатиот век патријархот беше избиран со ждрепка. На овој начин беше избран поглаварот на СПЦ Павле, а потоа и Иринеј.
За разлика од времето кога Србија беше кнежевство и кралство, а државата имаше директно влијание врз изборот на патријархот, процесот по кој Црквата беше одделена од државата започна по Втората светска војна. Секуларната влада немаше законска можност да влијае на изборот и прогласувањето на српскиот патријарх, како и на други прашања во врска со внатрешната црковна автономија.
Идниот патријарх може да биде избран од активните владици кои раководеле со епархијата најмалку пет години. Изборот на идниот патријарх ќе се одвива по следните правила:
Се повикува на Светиот Дух, а потоа се утврдува список со имиња на архиепископи, кои имаат право да бидат избрани за кандидат за патријарх. По осветувањето, најстариот архиепископ го отвора гласањето за – првиот кандидат. Ако никој не добие апсолутно мнозинство во првиот круг од 50 проценти плус еден глас, гласањето се повторува по објавувањето на резултатите од гласањето. И така сè додека не се избере првиот кандидат. Ако кандидатот е избран во првиот круг на гласање – неговото име е напишано на хартија и ставено во плик. На ист начин, со неограничен број повторувања, се избираат преостанатите двајца кандидати.
Кога ќе се добијат имињата на тројцата избрани кандидати за патријарх, пликовите со нивните имиња се ставаат во Светото Евангелие на Светиот Престол во олтарот на патријархалната капела на Свети Симеон Мироносецот. Изборниот совет го поканува еден од најстарите архимандрити, исклучиво игуменот на манастирот, да извади плик пред Светата Столица и целиот Собор – со најголема побожност и искреност и да му го предаде на претседателот. Претседавачот – најстариот архиепископ со посвета, го отвора пликот, извлекува белешка со името на кандидатот и го чита името на новоизбраниот архиепископ на Пеќ, митрополит белградско-карловачки и патријарх на Србија.
Потоа, се отвораат пликови со имињата на преостанатите двајца кандидати. Постои обврска да се чува целиот материјал на Изборниот совет во архивите на Светиот архијерејски синод. По прогласувањето на името на новиот патријарх, архиепископите велат дека тој е достоен, и честитајќи, добиваат благослов од новоизбраниот патријарх. После тоа, на народот и на државните органи им се соопштува името на новиот патријарх, а следниот ден е закажано неговото устоличување во Соборниот храм во Белград, а подоцна и во манастирот во Пеќката патријаршија како античко седиште на српските архиепископи и патријарси на Пеќ.
СПЦ сè уште не ја признава афтокефалноста на Македонската православна црква.
