Како дел од проектот „Бистро-матно“ за редовни месечни и годишни анкети за корупција, „Транспаренси интернешнл – Македонија“, ги објави настаните кои беа актуелни во октомври.

Како дел од „матните“ настани во месец октомври предничи препораката на Европската комисија да се донесе нов Кривичен законик откако измените од септември 2023 влијаеја негативно на борбата против корупцијата.

„Европската комисија препорачува да се донесе нов Кривичен законик во согласност со правото на ЕУ и меѓународните стандарди, во годишниот Извештај на Европската комисија за напредокот на Македонија. Од ЕК забележуваат дека „измените на Кривичниот законик од септември 2023 година ја ослабнаа правната рамка, негативно влијаејќи на гонењето на корупцијата, особено во случаите на високо ниво“. Во септември 2023 година беа направени измени на КЗ со кои се укинаа и намалија затворските казни за функционерите фатени во криминал. „Многу тековни случаи беа прекинати или поради истечен рок на застареност или поради тоа што конкретни прекршоци, како што е злоупотребата на службената положба при јавните набавки, веќе не постојат“, се вели во извештајот на ЕК. Освен нов КЗ, од ЕК препорачуваат и да се подобри имплементацијата на националната стратегија за спречување на корупцијата и судирот на интереси и да се обезбедат човечки и финансиски ресурси на Основното јавно обвинителство за организиран криминал, како и да се подобри проверката на имотните листови на избраните и именуваните функционери и надзорот над финансирањето на изборната кампања. Во делот за корупцијата, во извештајот се вели дека земјата е помеѓу одредено ниво на подготовка и умерено ниво на подготовка и не постигнала напредок во превенцијата и борбата против корупцијата. „Корупцијата останува распространета во многу области и е прашање што предизвикува сериозна загриженост“, се вели во извештајот.

Како втор „најматен“ настан за октомври е „нетранспаретноста“ на владата и необјавување на имињата кои го „советуваат“ премиерот Мицкоски.

„Владата треба да биде транспарентна кога се во прашање советниците на Премиерот – И по протекот на повеќе месеци, владата нема објавено кои се лицата кои се советници на премиерот Мицкоски. Владата мора да ги објави имињата, хонорарите и работните обврски на советниците на премиерот. Граѓаните и пошироката јавност имаат право да знаат кој го советува премиерот во насока на креирање на политиките кои не засегаат сите. Секако дека кај јавноста необјавувањето на имињата и хонорарите на советниците на премиерот остава сомнеж за постоење на кронизам и непотизам, меѓутоа не секогаш партиската припадност и блискоста значат кронизам и непотизам по автоматизам. При дефинирањето на кронизмот и непотизмот, многу е битно дали единствен критериум за избор е партиската припадност и блискоста или критериум е способноста, и успешноста на советникот во областа за којашто се избира. Токму затоа, доколку владата сака да ги тргне сите дилеми и сомнежи околу советниците на премиерот, мора во најкраток рок да ги објави имињата, хонорарите и областа на избраните советници“, велат од Транспаренси.

Како трет „матен“ настан за октомври е одлуката за тајно гласање на управниот одбор на Академијата за судии и јавни обвинители за изборот на директор.

„Блупринт групата за реформи во правосудството изрази загриженост за одлуката на Управниот одбор на Академијата за судии и јавни обвинители да го изврши изборот на Директор на Академијата по пат на тајно гласање со можност за избор на повеќе кандидати, без притоа да даде соодветно објаснување зошто е неопходно гласањето да биде тајно. Неспорно е дека кандидатот кој што е избран е можеби најсоодветниот за оваа позиција, но без овозможување на јавно гласање и соодветна дискусија и образложение на одлуката за избор на кандидатката доведен е во прашање легитимитетот на изборот кој што не е спроведен во транспарентна постапка што дополнително може да влијае на и онака ниската доверба во судството. Членови на Судскиот и Советот на јавни обвинители се избрани и за членови во Управниот одбор на АСЈО, реагираат од Коалицијата „Сите за правично судење“ – „Се поставува прашањето дали членовите на Советите како дел од Управниот одбор на Академијата може да одлучуваат по приговорите на кандидатите, а истовремено да одлучуваат и во рамки на Советите за избор на тие кандидати за судии и јавни обвинители, без тоа да претставува судир на интерес и акумулација на одлучувачка моќ“, прашуваат од оваа коалиција. Судскиот совет и Советот на јавните обвинители на седниците одржани на 24 и 29 месецов назначија членови во Управниот одбор на Академијата за судии и јавни обвинители (АСЈО). Но, наместо тоа да бидат судии и јавни обвинители, обата совета одлучија во УО на АСЈО да постават свои членови, реагираатод Коалицијата „Сите за правично судење“ “, информираат од Транспаренси.

Исто така како дел од „матните“ настани е разрешувањето на судијата Лазар Нанев кој 97 пати му се јавувал на обвинет во предмет што тој го судел.

„Судскиот совет на затворена седница за јавноста го разрешил судијата од кавадречкиот суд Лазар Нанев, за 97-те јавувања во неколку дена на странка (обвинет), во предмет што го судел лично тој. Уште лани Вишиот јавен обвинител на Скопје Мустафа Хајрулахи го пријавил Нанев во Судскиот совет, обезбедувајќи доказ-листинг од јавувањата по телефон од страна на судијата Нанев. За притисоци и недолично однесување него го пријавила и обвинителка од Кавадарци“, велат од Транспаренси.

„Транспаренси“ како петти „матен“ настан за октомври го вметна и неповолниот извештај за Министерството за култура, во кои биле исплатени 318 милиони денари за културни проекти, без јасно дефинирани критериуми.

„Државниот завод за ревизија изврши ревизија на финансиските извештаи заедно со ревизија на усогласеност на Министерството за култура за 2023 година. Во објавените конечни ревизорски извештаи на Министерството за култура, се посочува дека се утврдени состојби, неправилности и неусогласености кои влијаат на издаденото неповолно мислење на овластениот државен ревизор во однос на реалноста и објективноста на финансиските извештаи и мислење со резерва за усогласеноста со законската регулатива, упатства и воспоставените политики. Државната ревизија утврди неправилности во спроведување на пописот на залихите на лекови и матерјали на Онкологоја како и управување со истите – Државната ревизија утврди неправилности во спроведувањето на пописот на залихите на лекови и матерјали на Онкологоја како и управувањето со истите. Недостасува вредносно усогласување на сметководствената евиденција за лекови и материјали со фактичката состојба, а евидентирањето на приемот и издавањето на лековите од аптека до организационите единици се врши со задоцнување. Исто така, не се внесуваат податоци за вредноста на лековите примени преку донации, што влијае на целосноста на податоците во Билансот на состојба. Во текот на 2023 година Клиниката примила лекови во вредност од 33 милиони денари по основ на донации, но овие податоци не биле внесени во финансиската евиденција“, велат од Транспаренси.

Како шести и последен матен настан за октомври е застарувањето на третата затворска казна на поранешниот премиер Никола Груевски.

„На поранешниот премиер Никола Груевски на 4 октомври годинава му застарува двегодишната затворска казна за случајот „Тенк“. На Груевски му преостанува да одлежи една и пол година затвор за случајот „Насилство пред Општина Центар“, која му застарува за три години, односно во 2027 година, како и девет години затвор за случајот „Плацови на Водно“, дело кое што му застарува во 2043 година“, велат од Транспаренси.

Во „бистри“ случаи „Транспаренски интернешнл – Македонија“ ги наведува 16 службеници кои се осомничени за примање поткуп, а двајца за злоупотреба на службената положба и овластување, поднесеното обвинение против три лица вработени во ЈСП кои продавале билети а парите ги „ставале во џеб“, кривичната пријава за злоупотреба на службена положба за 12 полицајци и шест вработени во Државни патишта и приведувањето на  странец кој се обидел да поткупи граничен полицаец на „Блаце“.