Поемата „Изодениот пат“ од Србо Ивановски, или стиховите што самиот автор ги определува како поема, која како постхумно издание е објавена деновиве, го покажуваат размислувањето на авторот за неговиот животен пат, но и за свеста дека тој пат е изоден, односно дооден. Поемата е напишана во 2012 година, точно две години пред нејзиниот автор Србо Ивановски да замине од овој свет. Стиховите на песните од поемата долго време стоеле во фиоките на вечноста, но силното чувствување на пораката дека „додека живее книгата ќе живее и авторот“ придонело за нивната постхумна објава.

Во фиоките и фолдерите стојат уште многу напишани, а необјавени ракописи од Ивановски. Сепак, моќта на зборот е во постојаното трагање по нови читатели и затоа покрај „Изодениот пат“, постхумно се објавени и романот „Првата љубов на Дафина“ (2014), како и стихозбирката „Плодови на несониците“ (2018).

Поговорот кон изданието на поемата „Изодениот пат“ го напиша професорот Људмил Спасов. Сеќавајќи се на своето детство, Спасов открива најмалку три причини за пишување текст за поетот Србо Ивановски. Првата е неговото чувствување на поезијата на Ивановски уште од најмала возраст, кога ја учел песната „Елко, елко, порасни уште две-три педи/ за да може Дедо Мраз дарови да реди…“. Уште поголема причина наоѓа во блиското пријателство на Ивановски со неговиот татко, академик Александар Спасов. Како најинтересна причина го наведува неговото разбирање на поезијата и на едно место заклучува дека „Ивановски ја создава песната за да одрази настан, појава, расположение или чувство и тоа го кажува на чист поетски јазик“.

За поемата „Изодениот пат“ Спасов забележува дека се работи за опис на животниот пат на Ивановски и дека „веќе со содржината на насловот поетот ни дава на знаење дека оваа поема е неговиот крај. Крајот на животот? Можеби. Но, крајот на творештвото, секако“. Читајќи ги сите 28 песни од поемата, Спасов извлекува две силни пораки што ни ги остава поетот Србо Ивановски – дека животот ја исмејува смртта и дека крајот на животот е шега!

Книжевната критика го сместува Србо Ивановски меѓу припадниците на втората генерација современи македонски поети, заедно со Гане Тодоровски, Матеја Матевски, Цане Андреевски и Анте Поповски. Постхумната објава на негови необјавени дела е подвиг со кој се реоткриваат ризниците на македонската поетска реч.

Песна од „Изодениот пат“

Во царството на старците

Додека се збогуваме
поткрепувајќи ги зборовите
со насмевки
и не помислуваме
дали некогаш повторно
ќе се видиме
ние граѓаните
од Царството на старците.

Животот најгрлено се смее
додека ја исмејува смртта!

Се разделуваме со зборови
што веднаш исчезнуваат
Зборови – преселници.

Ако се вратат некогаш
ќе бидат дотерани во ново руво.

Се разделуваме
како птицине
што се разминуваат
не знаејќи дека се на небото.

И во нашите приказни
што одвај чекорат
поткрепувани од бастуните
иако владеат настани
со приземни случувања
небото секогаш е по присутно.
Можеби како шега
препорачана од надежта!
Или место она неодминливо: The end!
„Свршеток на филмот!“

Животот најгрлено се смее
додека ја исмејува смртта!

Биографија: Исполнета животна патека

Србо Ивановски е еден од најзначајните македонски книжевни автори. Неговиот опус опфаќа поезија, раскази, романи, драмски текстови и детски книги. Роден е во 1928 година во Штип. Дипломирал на групата Јужнословенска книжевност на Филозофскиот факултет во Скопје. Во литературата се јавува по Втората светска војна. Работел како уредник во Телевизија Скопје. Тој е член и поранешен претседател на Друштвото на писателите на Македонија (ДПМ) од 1949 година, како и член на македонскиот ПЕН-центар. За своите дела, Ивановски е добитник на наградите „Кочо Рацин“, „13 Ноември“ и „Стале Попов“. За поемата „Елена“ во 2006 година ја добил наградата „Григор Прличев“. За целокупниот поетски опус, во 2008 година ја добил наградата „Книжевно жезло“, што ја доделува ДПМ. За српското издание на неговата книга песни „Маѓепсан патник“ во 1976 година ја добил наградата „Бранко Миљковиќ“. Починал на 12 март 2014 година во Скопје.

(Текстот е објавен во „Културен печат“ број 68, во печатеното издание на „Слободен печат“ на 13-14 февруари 2021)