Откако исчезнала во 17. век, птицата додо долго време е синоним за исчезнување. Но, илјадници додоа наскоро повторно би можеле да ја населат Маурициус, поранешниот дом на видот, според компанијата за „деизумирање“ која објави голем напредок во својата потрага да ја воскресне оваа птица која не може да лета, пишува „Гардијан“.

„Колосал бајосајенсис“ во средата објави дека за првпат успеала да одгледа примордијални герминативни клетки од гулаб, претходници на спермата и јајце-клетките. Ова е „клучен чекор“ во враќањето на додото, кое било вид гулаб, за првпат по повеќе од 300 години.

Компанијата со седиште во Тексас, која привлече големо внимание со своите планови да ги врати волнените мамути и стравоволците, објави дека развила и генетски изменети кокошки кои ќе служат како сурогати за додоата. На кокошките ќе им бидат вбризгани примордијални герминативни клетки од никобарски гулаби, најблиските живи роднини на додоата, што со тек на време, по генетските измени за создавање на саканиот облик на телото и главата, ќе им овозможи да размножуваат додоа.

„Груба проценка, мислиме дека ќе бидат потребни уште пет до седум години, но не и 20 години“, изјави Бен Лам, извршниот директор на Колосал, за временската рамка за враќање на додото.

„Колосал“ соработува со организации за диви животни за да идентификува безбедни локации без стаорци во Маурициус каде видот повторно би можел да живее.

„Нашата цел е да создадеме доволно додоа со доволно генетска разновидност, за да можеме да ги вратиме во дивината каде што навистина можат да напредуваат. Значи, не сакаме да направиме две додоа, туку илјадници“, вели Лам.

Додоата некогаш живееле во шумите на Маурициус, во Индискиот Океан, без предатори сè додека луѓето не почнале сериозно да ги убиваат, процес забрзан со европските истражувања и експанзија.

Уништувањето на живеалиштата и внесените инвазивни видови, како што се макаки, свињи и стаорци кои ги ограбувале гнездата на додоата, ја запечатиле судбината на оваа главно беспомошна птица која се хранела со овошје. Последното веродостојно набљудување на додо дошло од еден холандски морнар, кој го опишал како „вид на многу голема гуска“ во 1662 година.

Оттогаш, додото стана синоним за изумирање, но „Колосал“ тврди дека е сигурен дека неговите методи, фокусирани на технологијата за уредување гени Crispr, можат да го вратат времето назад и да ги вратат додоата во нивниот поранешен дом.

Бет Шапиро, научниот шеф на Колосал, која има тетоважа на додо на раката, рече дека „супер возбудливиот“ пробив дошол по една година работа за генетско уредување на птици, што е посложено отколку кај цицачите.

„Ова не е процес каде еден ден едноставно ќе фрлиме илјадници додоа на Маурициус. Очигледно, тоа ќе биде бавен, внимателен и намерен процес“, рече Шапиро.

„Ако можеме да вратиме голема птица која живее на земја и се храни со овошје, не ги знаеме сите последици од нејзиното враќање на ова подрачје, но очекуваме дека ќе имаме некои пријатни изненадувања“.

Сепак, некои експерти се прашуваат како да се дефинираат овие генетски изменети видови и каква ќе биде нивната улога во екосистемите деградирани од човечката инвазија и климатската криза.

Леонардо Кампања, еволуциски биолог од Лабораторијата за орнитологија на Корнел, рече дека „Колосал“ постигнал „забележителен напредок“, но неговата работа со додото се соочува со бројни предизвици.

„Тешко е да се знае што било потребно за да се создаде додо генетски, од неговата геномска архитектура до тоа како неговите гени комуницирале со околината“, рече Кампања.

„Изградбата на организам кој изгледа како што знаеме дека изгледало додото или се однесувало, што можеби не е целосна слика, вклучувајќи ја и уникатната форма на неговото лице, неговите чудни крилја или неговата вкупна големина, е тежок потфат.

„Би бил љубопитен да видам таков гулаб. Но, дали ова навистина е додото? Треба да признаеме дека има многу што не знаеме и можеби никогаш нема да дознаеме“.

Околу 2 милиони видови во моментов се изложени на ризик од изумирање, при што животните и растенијата се загрозени од уништување на живеалиштата, зголемување на температурите, загадување, инвазивни видови и лов. Моменталната стапка на изумирање е стотици пати побрза од историската норма, проценуваат научниците, поради влијанието на човештвото.

Додека „Колосал“ тврди дека неговата технологија може да им помогне на загрозените видови, а не само да воскресне изгубени реликвии, некои експерти тврдат дека неговата работа го одвлекува вниманието од заканите за природниот свет.

Рич Грениер, биолог на Универзитетот во Оксфорд, рече дека деизумирањето е „опасно“ одвлекување на вниманието и дека генетски изменетите животни се „во најдобар случај еден вид симулација, слично како оние вознемирувачки анимирани портрети со вештачка интелигенција на мртви роднини што понекогаш гледаме луѓе како ги создаваат“.

„Со означувањето на генетски конструираните модерни видови како изумрени, ако тоа се прошири, тоа е огромна морална опасност; огромен поттик за активностите кои предизвикуваат изумирање на видовите на прво место – уништување на живеалиштата, масовно убивање и антропогени климатски промени“, рече тој.

„Секако, тука е и прашањето каде ќе ги ставите вашите новосоздадени хибриди, ако не се само љубопитни експонати во зоолошка градина, бидејќи најчесто токму недостатокот на живеалиште го предизвика проблемот на прво место“.

Сепак, напредокот на „Колосал“ беше нагласен во средата кога компанијата објави дека го проширила својот круг на финансирање за 120 милиони долари, при што вредноста на компанијата сега се проценува на 10,2 милијарди долари. Познати инвеститори, како што се Том Брејди, Парис Хилтон и Тајгер Вудс, се приклучија на бизнисот.

Питер Џексон, режисерот на „Господарот на прстените“ (Lord of the Rings) и друг инвеститор, се појави во неодамнешно видео на „Колосал“ за да ги промовира напорите за де-изумирање на моата, огромна птица која не може да лета, некогаш пронајдена во родната земја на Џексон, Нов Зеланд.

Лам рече дека активностите на Колосал треба да одат заедно со другите конзерваторски работи и дека нивните неодамнешни објави ќе помогнат да се инспирираат луѓето за науката.

„Стравоволкот е монументален потфат на генетско инженерство што никогаш порано не бил постигнат од ниту една академска лабораторија или од која било друга компанија, тоа е буквално сведоштво за науката, тоа е момент како со Доли“, рече тој, мислејќи на познатата клонирана овца.

„Ова се додоа, и сигурен сум дека ќе има луѓе кои ќе речат: „О, па, не ни се допаѓаат. Нема да ги наречеме додоа“, рече Лам за најновиот проект на Колосал.

„Тогаш не. Едноставно не ни е грижа, и колку повеќе не ги нарекувате додо, толку повеќе контроверзии предизвикувате, толку повеќе моите бројки растат. Така што, тоа е одлично. Значи, како и да сакате да ги наречете, сè додека ги нарекувате нешто“.