Здружението на ликовни критичари „АИКА Македонија“ ја додели наградата за истражување и ликовна критика „Ладислав Баришиќ“ за 2022 година на проектот „Дизајн за оживување“ на уметницата и дизајнерка Клелија Живковиќ, заради внесување тематска новина во досегашната критичко-теориска практика со фокусот на дизајнот и неговата трансдисциплинарна релевантност во социјалната, економската и креативната сфера на современите општества.

Клелија Живковиќ (1989) е магистер по „social design“ на Универзитетот за применета уметност во Виена, каде што работела на Институтот за уметност и образование. Нејзините истражувачки интереси се во насока на јавните добра, родовата еднаквост, како и моделите на управување со природните и човечките ресурси што се практикуваат. Уште на почетоците на изучувањето на дизајнот ѝ стануваат очигледни различните аспекти од современото општество.

– Кога почнав да изучувам дизајн, многу брзо ми станаа очигледни вродените врски помеѓу различните аспекти од современото општество. Една од најочигледните е јазот што човештвото го создало помеѓу себе и остатокот од живиот и неживиот свет, а чија функција е да ја одржува отуѓеноста која ни го олеснува исцрпувањето на потенцијалите во природата, што ги нарекуваме ресурси. Начините на кои човештвото доминира врз остатокот од живите битија на планетата е загрижувачки, не само поради климатската криза, туку и поради сите останати начини на кои таа доминација се репродуцира во сѐ подлабоката нестабилност, неизвесност и неправда со кои се соочуваат најголемиот дел од жителите на оваа планета. Во оваа сегашност, полесно можеме да го замислиме крајот на светот, отколку крајот на овој поредок – вели Живковиќ, и додава:

– Дизајните кои ги креираме, на своите корисници им даваат инструкции како да ги користат, но и како да се грижат за нив. Со порастот на широката потрошувачка, сѐ поголем дел од производите кои ни се достапни се направени за да бидат отфрлени и заменети со нови по одредено време. Оваа тенденција да се елиминира грижата како суштинска компонента на нашиот однос кон материјалното опкружување, само ја потврдува причината за загриженост опишана погоре: светот и нашиот однос кон него, нѐ водат кон изумирање. „Дизајн за оживување“ е обид за откривање како би изгледал дизајнот кој би го обликувал свет кој оживува – посочи Живковиќ.

Клелија Живковиќ живее и работи во Скопје како проектна координаторка на проектот „Поддршка на економско јакнење на девојките и жените во руралните средини“ во „Стела“ и предава Дизајн студио на академијата за графички дизајн на „Brainster“. Комплексноста и трансдисциплинарноста на дизајнерството ги гледа како можност за креирање стратегии и политики.

– Покрај тоа што дизајн процесите овозможуваат да ја обликуваме нашата материјална средина и нашиот однос кон неа, тие дозволуваат и да проучуваме и осознаваме некомплетни идеи, општествени или природни појави, особено во фазата на прототипирање, што е клучна во секој дизајн процес. Ова дозволува тој процес да се примени и во полза на собирање податоци или генерирање знаење за решавање на комплексни општествени проблеми, без истиот да води кон креирање на производ или услуга како исход од него. Оваа примена на дизајн процесите може да се види во некои од современите партиципативни облици на дизајн и уметност што се применуваат во промовирање на доброто владеење или граѓанското учество во демократски процеси – вели таа.

– Мојот омилен цитат „We must risk delight“ (Џек Гилберт), кој јас би го превела како „мораме да ризикуваме да бидеме восхитени“, за мене претставува потсетник да останам отворена кон непознатото, но и да не заборавам на убавината, која постои во изобилие. Циничноста понекогаш ми се чини побезбедна од восхитот, па затоа ми е потребен тој потсетник. Не сум доволно добро запознаена со вистинското значење и потекло на зборот хедонизам, но сметам дека е исклучително важно одговорноста за состојбата на светот да не се става врз индивидуите, туку врз релевантните центри на моќ, како што се корпорациите, владите итн. – вели Живковиќ.

За крај, ја прашавме Живковиќ како таа ја замислува иднината, а таа одговори: „Оживеана, слободна и во сродство со остатокот од живиот и неживиот свет“.

(Текстот е објавен во „Културен печат“ број 137, во печатеното издание на весникот „Слободен печат“ на 16-17 јули 2022)