Децата кои растат во области со поголема економска нееднаквост имаат различна структура на мозокот од нивните врсници од рамноправни средини, покажува новото истражување.

Со други зборови, јазот помеѓу богатите и сиромашните не се одразува само во банкарските сметки и статистиката, туку и во биологијата на младиот мозок, објави „Гардијан“.

Студијата, објавена во списанието „Nature Mental Health“, е една од најобемните досега на оваа тема и претставува загрижувачки докази дека социјалните разлики буквално ги обликуваат невронските мрежи што децата ќе ги користат во текот на целиот свој живот.

Истражувачкиот тим собрал податоци од повеќе од 8.000 деца од 17 американски држави на возраст меѓу 9 и 10 години. Студијата користела податоци од таканаречените ABCD студии, големи, мултицентрични, лонгитудинални студии спроведени во САД.

Во неа, научниците користеле, меѓу другото, податоци снимени со магнетна резонанца (МРИ) со цел да ја споредат дебелината на кортексот и другите анатомски карактеристики на мозокот кај деца од различни социоекономски услови.

Резултатите покажале дека децата од области со повисоко ниво на нееднаквост во приходите имаат помал вкупен кортикален волумен, помала просечна дебелина на кортексот, помала вкупна површина на кортексот и променета функционална поврзаност на мозочните мрежи во области поврзани со јазикот, вниманието и емоционалната регулација.

Кортексот – надворешниот слој на мозокот, е клучен за процеси како што се размислување, меморија и донесување одлуки.

Истражувачите, исто така, анализирале податоци од прашалниците што ги пополниле децата за да ги откријат нивните ментални здравствени состојби како што се депресија и анксиозност. Исходите биле значително полоши за оние кои живееле во области со повисоко ниво на нееднаквост во приходите.

Нееднаквоста влијае и на богатите и на сиромашните

Раководителот на студијата, д-р Дивјангана Ракеш од Институтот за психијатрија, психологија и невронаука на Кингс колеџ во Лондон, изјави за „Гардијан“ дека студијата не ги разгледувала индивидуалните семејни приходи, туку како се распределуваат приходите во општеството.

„И децата од богати и оние од посиромашни семејства покажаа промени во невролошкиот развој, а ние откривме дека ова има трајно влијание врз нивната благосостојба. Заинтересирани сме да ги споредиме овие наоди со оние во другите делови од светот“, рече таа.

Можен механизам на влијание

Научниците веќе заклучија дека стресот поврзан со нееднаквоста може да игра голема улога во невробиолошкиот развој на децата. Имено, децата кои растат во неповолна положба имаат поголема веројатност да се соочат со несигурности, од финансиски проблеми до проблеми со домувањето и исхраната, што сето тоа може да влијае на развојот на мозокот преку хормони на стрес како што е кортизолот.

Авторите на студијата истакнуваат дека нееднаквоста може да влијае и на менталното здравје на посебни начини, на пример преку зголемена споредба на сопствените карактеристики, способности и достигнувања со оние на другите и преку намалена социјална кохезија, што не може да се објасни само преку индивидуалниот приход или сиромаштијата.

„Нееднаквоста поттикнува чувства на релативна депривација, постојана споредба и перцепција за ограничена социјална мобилност. Ова создава услови што предизвикуваат хроничен стрес, што е добро познат фактор на ризик за психопатологија. Иако доказите во адолесцентните примероци сè уште не се бројни, биолошките наоди ја поддржуваат идејата дека нееднаквоста придонесува за зголемен стрес. Една студија на повеќе од 19.000 луѓе во четири европски земји покажа дека нивоата на Ц-реактивен протеин, индикатор за воспаление, биле најниски во егалитарните општества (на пр. во Швајцарија), а најмногу во оние со поголема нееднаквост (на пр. во Португалија). Експерименталните наоди дополнително го потврдуваат ова: Шапиро и колегите покажаа дека дури и краткорочната изложеност на нееднаквост предизвикува физиолошки стресни реакции“, објаснуваат авторите.

Нееднаквост во светот

Кога се разгледуваат разликите во приходите по земји, светските рекордери во нееднаквоста најчесто доаѓаат од Африка. На пример, Јужна Африка и Намибија имаат коефициент на Џини над 60, што ги рангира меѓу најнеправедните општества во светот. Меѓу западните земји, Чешка и Словачка со години се водечки со најниски разлики во приходите, со коефициенти на Џини од околу 24-25. Веднаш зад нив се скандинавските земји како Данска и Норвешка, каде што оданочувањето и системите за социјална помош го намалија јазот.

На другиот крај од спектарот меѓу развиените земји се САД со коефициент од околу 41, што ја прави една од најнееднаквите западни земји.