Селенот е хранлив елемент кој игра клучна улога во здравјето на човекот, придонесувајќи за функцијата на тироидната жлезда и имунолошкиот систем, поправката на ДНК, како и за кардиоваскуларното и когнитивното здравје, пишува „Саенс алерт“.

Тој делува како антиоксиданс – супстанција што ги штити клетките од нестабилни молекули кои можат да ја оштетат ДНК-та, протеините и клеточните мембрани. Селенот може дури и да обезбеди заштита од рак.

Овој микроелемент е присутен во живите организми, почвата и растенијата, а на човечкото тело му е потребна само мала количина за правилно функционирање. Препорачаната дневна доза на селен за возрасни е 55 микрограми, додека горната граница е 400 микрограми.

За споредба, возрасните имаат потреба од 900 до 10.000 микрограми дневно од бакар и 8.000 до 40.000 микрограми од цинк, два други важни микроелементи.

Како недостатокот, така и вишокот на селен може да имаат значајни здравствени последици.

Истражување за употребата на селен во третманот на рак

Како истражувач во фармацевтската наука, заедно со моите колеги, ја проучувам можноста селенот да ја зголеми ефикасноста на хемотерапијата во лекувањето на ракот.

Откривањето и улогата на селенот

Селенот првпат бил откриен во 1817 година од хемичарот Јонс Јакоб Берцелиус, додека анализирал нечистотии во сулфурна киселина произведена во фабрика во Шведска. Првично, тој мислел дека супстанцијата е елементот телуриум, но подоцна сфатил дека станува збор за непознат минерал.

Го нарекол селен, според грчката божица на Месечината Селена, поради неговата сличност со телуриумот, кој бил именуван по римската божица на Земјата.

Селенот постои во органска и неорганска форма.

Органските соединенија содржат јаглерод и најчесто потекнуваат од живи организми. Неорганските соединенија не содржат јаглерод и потекнуваат од неживи извори. Клетките на човечкото тело можат да ги претвораат овие форми едни во други за да ги извршат потребните физиолошки функции.

Недостатокот на селен е голем здравствен проблем, особено во Кина, Африка и делови од Европа, каде што почвата е сиромашна со овој минерал.

Ниските нивоа на селен се поврзани со:

• Кешанова болест – фатална состојба на срцето
• Кашин-Бек болест – болест што ги зафаќа зглобовите и коските
• Намален имунитет, што ја зголемува подложноста на инфекции

Од друга страна, прекумерната консумација на селен исто така може да предизвика проблеми. Прекумерните додатоци или изложеноста на селен преку околината може да доведат до селеноза, состојба со симптоми како што се:

• кршливи нокти и коса
• дигестивни проблеми
• осип на кожата
• невролошки симптоми како раздразливост и замор

Во тешки случаи, токсичноста на селенот може да доведе до откажување на органите и смрт.

Селенот и превенцијата од рак

Научниците долго време го истражуваат влијанието на селенот во превенцијата на ракот.

Првично се мислело дека тој е потенцијален канцероген, но подоцнежните истражувања откриле дека може да има заштитни ефекти врз црниот дроб.

Во 1960-тите, научниците предложиле дека селенот може да се користи за спречување на рак, а оваа теорија добила дополнителна поддршка во 1990-тите.

Сепак, големите клинички студии дале мешани резултати:

Истражувањето за превенција на рак со селен и витамин Е (2001-2004) со 35.500 мажи покажало дека дневниот внес на селен не го намалува ризикот од рак на простата, а кај мажи со високи нивоа на селен, дури може да го зголеми ризикот.

Друго истражување (1983-1996) покажало дека селенот може да штити од рак на простата и други видови на рак, но истовремено зголемил ризикот од немеланомен рак на кожата.

Овие различни резултати може да се должат на:

• различните форми на селен што биле тестирани
• разликите во почетните нивоа на селен кај учесниците

Некои студии, пак, покажале дека водата контаминирана со селен во Италија е поврзана со зголемен ризик од меланом.

Селенот во третманот на рак

Освен во превенцијата, селенот може да помогне и во стопирањето на ширењето на ракот.

Истражувањето е фокусирано на употребата на селен во комбинација со хемотерапијата. Одредени соединенија на селен, како метилселенина киселина и селено-Л-метионин, покажале потенцијал во таргетирање на протеини што ја поттикнуваат прогресијата на туморите и отпорноста на третманот.

Истражувањата покажаа дека метилселенината киселина може да ги намали нивоата на протеини поврзани со растот на туморот и избегнувањето на имунолошкиот систем во карцином на бубрезите.

Селено-Л-метионинот може да го забави растот на туморите кај глувци без токсични несакани ефекти.

Во клиничко испитување од Фаза 1, комбинацијата на селено-Л-метионинот и хемотерапевтскиот лек акситиниб покажала позитивни резултати кај пациенти со метастатски карцином на бубрезите, со минимални несакани ефекти.

Од 27 пациенти, повеќе од половина забележале намалување на туморите, а просечниот животен век по третманот бил речиси 20 месеци.

Наоѓање на вистинската рамнотежа

Без разлика дали се користи како имуно-бустер или како потенцијален третман за болести, важноста на селенот во човековото здравје е неспорна.

Храната богата со селен, како што се бразилските ореви, морските плодови, житарките и јајцата, може да помогне во одржување на оптимални нивоа.

Поради тесниот баланс меѓу корисноста и токсичноста, неопходен е индивидуализиран пристап кон суплементацијата на селен.

Додека истражувањата продолжуваат, верувам дека улогата на селенот во здравјето ќе стане уште појасна.