Ѓобекли Тепе во Турција е еден од највеличествените археолошки локалитети. Тоа е светилиште од камено доба, од пред повеќе од 10.000 години. Експертите сега утврдиле дека резбата на ѕид на древниот комплекс би можела да биде најстариот познат календар со кој се следело менувањето на годишните времиња.

Засега не е познато какви функции имал Ѓобекли Тепе во древната неолитска заедница. Најверојатно бил изграден од ловци-собирачи како прво постојано светилиште во светот. Најновите откритија укажуваат дека, барем одреден период, се користел и за набљудување на ноќното небо, пишува „Саенс алерѕ“ (Science Alert).

Столбот на мршојадец

Во таа смисла, особено е интересен таканаречениот Столб на мршојадец, на која среде стилизирани шари е изгравиран ликот на птица. Претходните истражувања, предводени од хемискиот инженер Мартин Свитман од Универзитетот во Единбург, покажаа дека фигурите на столбот може да претставуваат соѕвездија, а другите резби удар на комета пред околу 13.000 години, односно настан пред изградбата на споменикот.

Споменатиот удар на кометата се совпаѓа со почетокот на мини леденото доба (Помлад Дријас), но и периодот кога населението сè повеќе се свртува кон земјоделството – што пак довело до неолитската револуција.

Древен календар

Свитман сега отиде чекор подалеку во анализата на симболите пронајдени на комплексот. Тој верува дека ознаките на столбовите во форма на буквата „V“ би можеле да претставуваат денови, а резбите би можеле да претставуваат други космички настани.

Имено, Свитмен ги изброил и проучил сите ознаки во форма на „V“ и открил дека ако претставуваат еден ден, една колона прикажува година со 365 дена, составени од 12 лунарни месеци и 11 дополнителни денови кои ја сочинуваат сончевата година.

Птицата грабливка на столбот на мршојадецот има симбол „V“ околу вратот. Според анализата на Свитмен, птицата би можела да претставува соѕвездие поврзано со летната краткодневица, односно симболот „V“ на птицата може да ја претставува самата краткодневица.

Други фигури на столбови исто така имаат ознака „V“ на вратот, како и статуи и фигури пронајдени на други места. Овие симболи, според Свитмен, би можеле да бидат поврзани и со минувањето и следењето на времето.

Критика од археолозите

За време на претходните истражувања, Свитмен открил врски помеѓу животинските фигури на столбовите и прецесијата на Земјата, односно промената на ориентацијата на оската на ротација на Земјата. Понатаму, двете колони во Ѓобекли Тепе може да го отсликаат годишниот метеорски дожд Таурид, од кој можеби доаѓала помладата комета Дријас.

Треба да се напомене дека археолозите кои спроведуваат теренски истражувања во Ѓобекли Тепе ги оспорија претходните истражувања на Свитмен и постои можност таква ситуација да се случи повторно. Сепак, неговите теории привлекуваат внимание и секако поттикнуваат понатамошни истражувања.

„Изгледа дека жителите на Ѓобекли Тепе внимателно го набљудувале небото, што е и очекувано со оглед на тоа дека нивниот свет во еден момент бил опустошен од комета. Можеби овој настан ги поттикнал ловците-собирачи да се свртат кон земјоделството поради постудената клима“, изјавил Свитмен.

Наодите се објавени во „Тајм енд мајнд“, списание за археологија, свест и култура.