Кога Доналд Трамп ги повика на неговата инаугурација во Вашингтон во јануари 2025 година, неговите обожаватели се собраа од целиот свет: аргентинскиот претседател Хавиер Милеи, како и италијанската премиерка Џорџа Мелони. На повикот се одзваа и ултрадесничарските опозициски политичари, како што се Британецот Најџел Фараж и претставници на десничарската популистичка Алтернатива за Германија (AфД).

Радикалната десница од целиот свет ја искористи инаугурацијата за вмрежување. Еден ден претходно, поранешниот главен идеолог на Трамп, Стив Бенон, синот на поранешниот бразилски претседател Жаир Болсонаро, пратеничка на АфД во Бундестагот и бројни влијателни лица се состанаа за да разменат идеи. Десничарски инфлуенсер од Германија се снимал себеси на тој состанок и со ентузијазам зборува за тоа како штотуку добил покана од салвадорскиот амбасадор. Движењето е повеќе од кога било расположено за патувања.

Интересен феномен е што никој друг, туку самиот Доналд Трамп, со неговата агенда „Америка на прво место“, стана магнет за ултранационалистите ширум светот – особено ако се земе предвид фактот дека многу од нив се всушност антиамерикански идеолози. Но, овој глобален сојуз на антиглобалисти изгледа парадоксално само на прв поглед.

Против имиграцијата и современото општество

„Она што ги поврзува овие мрежи е отфрлањето на миграцијата, национализмот, традиционалните семејни модели и антиглобализмот“, вели за ДВ професорката по социологија Катрин Фанген од Универзитетот во Осло. Фанген е познат експерт за транснационални радикални десничарски мрежи.

„Целта на овие мрежи не е само борбата за поголемо политичко влијание. Нивната крајна цел е да го пренасочат глобалниот идеолошки поредок – тие се борат за национализам и социјален конзерватизам и против либералната демократија“.

Радикалните десничари брзо учат едни од други.

„Стратегиите и успесите во една земја брзо се преземаат од движењата во други земји“, вели политикологот Томас Грифен од Слободниот универзитет во Берлин. Тој оценува дека нивото на вмрежување на радикалната десница е историски без преседан. Во својата книга „Меѓународна радикална десна мрежа“, тој ги опишува нивните тактики.

„На пример, стратегијата на Бенон ‘Поплавување на зоната со ѓубре’ (Flooding the Zone with Shit) е многу успешна на меѓународно ниво: политичкиот противник е преплавен со постојани провокации, лаги, нови идеи и напади, додека притисокот врз целната личност не стане преголем“, објаснува Грефен за ДВ.

„Таа комуникациска стратегија сега се користи насекаде меѓу активистите на радикалната десница“.

Нивниот однос кон демократијата е таков што ја користат како алатка: потребна им е за да дојдат на власт. „Фокусот е да велат: ‘Кој и да биде избран, треба да може да владее без ограничувања’“, тврди Томас Грефен. Тој тоа го нарекува „хипермнозинска демократија“, односно демократија насочена исклучиво кон наводното мнозинство.

„Виктор Орбан, на пример, изјавува: ‘Избран сум со јасен мандат да ја спречам миграцијата во Унгарија и не сакам европските институции, судовите, граѓанскиот отпор или медиумите финансирани од странство да ме попречуваат во владеењето.’ Тие презираат противење и компромиси“, вели политиколог од Берлин.

На протагонистите на радикалната десница им пречи тоа што поради растечката законска регулатива, бирократизацијата и наднационалните институции, наводно има премногу пречки за остварување на волјата на мнозинството. А во „хипермажоритарната“ или нелибералната демократија, токму оваа волја на мнозинството треба да надвладее.

Радикалната десница со задоволство посегнува по омразените државни пари

Радикалната десница има многу пари на располагање за својата идеолошка борба. Најпознати донатори од САД се Илон Маск и браќата Кох – милијардери кои поддржуваат идеолошки борби. Технолошкиот милијардер Маск не учествува само финансиски во политичката игра. Тој самиот е активен член на радикалната десница. На неговата платформа Х, тој изразува симпатии кон AфД во Германија, ја поддржува радикалната десница во Обединетото Кралство и ги напаѓа либералните партии.

Но, радикалната десница не е поддржана само од приватни донатори. Русија и Кина, исто така, често се критикувани за финансирање на популистички мрежи со цел да се дестабилизираат либералните општества.

Значајни средства доаѓаат и од заколнатите непријатели на десницата, како Европската унија, но и од други претставници на либералните демократии. Во Германија, на пример, омразената либерална држава е најважниот финансиски извор на АфД. Во 2021 година околу 45 отсто од приходите на партијата, повеќе од десет милиони евра, биле од државниот буџет.

Дали нивниот успех е незапирлив?

Сега, на почетокот на 2025 година, стратегијата на радикалните десничарски мрежи се чини дека доживува голем успех: Доналд Трамп е реизбран за претседател на САД, а во земјите како Германија, Франција, Велика Британија и Австрија, десничарските популистички партии стануваат сè посилни.

Дали нивниот успех е незапирлив? Политикологот Томас Грефен не се согласува со тоа. Многу радикални десничари имаат корист од фактот што никогаш не морале самите да владеат и дека им било полесно да освојуваат политички поени во политичката опозиција.

„Нивниот успех притоа ги прикрива бројни пукнатини во често само површно обединетите движења“, смета германскиот политиколог.

„Доколку на теренот се појави спор за содржината во политичката база, придружен со незадоволство кај поширокото гласачко тело, успехот на десницата може да биде обратен“, убеден е Грефен.

Но за тоа, како што заклучува, постои еден предуслов, а тоа е дека мора да функционираат демократските институции.

Извор: Дојче веле/ Автор: Ханс Фајфер