Секоја суверена и самостојна држава, односно луѓето кои ја водат мора да покажуваат доволно сила дека за неа можат да го направат најдоброто, а јас мислам дека тоа е борбата против корупцијата. Тие треба бидат пример за тоа, вели Јадранка Косор, поранешна премиерка на Хрватска во интервју за Слободен печат.

СП: Госпоѓо Косор, Вие бевте премиерка кога Хрватска ги водеше преговорите со ЕУ и го потпишавте пристапниот договор. Што може Македонија да користи како хрватско искуство за преговорите со ЕУ? Што беше спорно за вас?

– Прво, ви благодарам за можноста и довербата да зборувам за вашиот медиум, тоа е на некој начин и признание. Интересно е што медиумите од земјите од Западен Балкан ме прашуваат за тоа, еве и вие, но никогаш никој од актуелните политичари во регионот сите овие години ништо не прашал, ниту побарал некаква сугестија. Тоа зборува за профилот на политичарите, сите мислат дека се најпаметни. Тешко е многу од државите кои го отвораат европскиот пат да се споредуваат со Хрватска. Тешко е да се направи некој единствен рецепт. Моето искуство е дека државата која сака да влезе во ЕУ, која сака да ги отвори и да ги заврши преговорите, мора самата многу да работи и секој ден да покажува дека ѝ е важно да работи на промените кои се важни не само за исполнување на критериумите, туку и да биде подобра во смисла на зајакнување на владеење на правото. Тука пред сѐ мислам на борбата против корупцијата. Она што јас го правев всушност беше отворање на силен фронт за борба против корупцијата и криминалот, бидејќи тоа според мене беше зајакнување на владеењето на правото, како еден од темелите на ЕУ. Владеењето на правото преку борбата против корупцијата е јакнење на институциите. Јас тоа го правев. Независни институции како што се органите на прогонот и јакнење на правосудството како независно, одвоено од извршната власт, но и бројни реформи во сите други области. И пред сѐ упорност. Тоа беше мојата одлука до која се држeв до последен момент, која за жал не ја гледам кај многу лидери од земјите кои сакаат да влезат во ЕУ.

СП: Зборувате за силен фронт, но дали имавте помош од опозицијата за тоа?

– Имав страшна, сурова опозиција. Од неа немав помош за ништо. Се разбира кога се зборуваше за борбата против корупцијата тогашната опозиција сакаше сѐ да сврти во своја корист, бидејќи во таа борба се отворија низа големи проблеми за партијата на чие чело бев, ХДЗ. Тие проблеми ги отвораше државното обвинителство, а јас сметав и говорев дека само најсилните можат да го чистат својот двор. Најсилните партии можат да ја исчистат својата куќа. Од опозицијата и не може многу да се очекува, бидејќи таа сака да дојде на власт, а оние кои се на власт мораат безрезервно да се борат против корупцијата и криминалот за јакнење на владеењето на на правото. Но тоа го можат само оние поединци кои не се со ништо извалкани.

СП: Кога зборуваме за корупцијата, во Македонија дојде американски тим, бидејќи очигледно сами не можеме тоа да го решиме, и тој тим требаше да лови корумпирани политичари, поранешни и сегашни. Што значи тоа за една земја која почнала преговори со ЕУ?

– Не знам во која мерка учествува тој американски тим. Искуствата се добредојдени, но мислам дека секоја суверена и самостојна држава, односно луѓето кои ја водат таа држава мора да покажуваат и доволно сила дека за неа можат да го направат најдоброто, а јас мислам дека тоа е борбата против корупцијата и да бидат пример за тоа. Друго прашање се уставните измени во Македонија и вклучување на Бугарите во Уставот како услов за отворање на кластерите наредната година.

СП: Опозицијата овде не прифаќа уставни измени без некакви гаранции дека тоа ќе биде последна отстапка бидејќи направивме премногу отстапки, а ова е единствен пример некој да добие таков услов.

– Мислам дека тука и Хрватска како членка на ЕУ која исто така беше уценувана мораше посилно да помогне да се разговара со членките на ЕУ, во овој случај со Бугарија. Јас начелно се согласувам со таа теза дека од Унијата би требало да се добие гаранција дека тоа е последно што вашата земја треба да го направи, но таква гаранција тие нема да ви дадат, бидејќи едноставно, рака на срце, тие не се премногу заинтересирани. Тоа е мојата голема замерка на денешното водство на ЕУ бидејќи тие начелно се „за“ ама всушност и не им е особено грижа. Тоа е моето мислење дефинитивно. Од друга страна тие немаат доволно капацитет за процесот на проширување. Мислам дека Еурсула фон дер Лајен малку разбира и малку знае. Сепак, ниедна опозиција не би требало во такви моменти да настојува да собира политички поени. На пример, пресвртен момент за деблокада во хрватските преговори беше потпишувањето на арбитражниот договор за решавање на проблемот со Словенија кој што ништо не реши туку го делегираше решението на ад-хок суд, а тогашната моја опозиција беше жестоко против. Јас лично тоа го понесов како товар и реков тоа ќе го потпишеме бидејќи подобро не можеме. Сакам да кажам, оние кои се на власт и ја водат државата и имаат парламентарно мнозинство мора некогаш да го понесат целиот товар на своите плеќи и да донесат одлука.

СП: Имавте ли тогаш во Хрватска национален консензус?

– Начелно околу влезот во ЕУ постоеше национален консензус меѓу партиите. Но околу решавање на тешките прашања, како што се граничните мојата влада, односно јас лично многу често бев сосема сама, на бришан простор. Но, на крајот и опозицијата рече „да“ кога требаше да се ратификува арбитражниот договор во Саборот. Значи имаше консензус за влез во ЕУ, а околу одделни потези на владата и мои, се кршеа копја и опозицијата непрекинатао бараше избори – „одиме на избори, владата нема да ги заврши преговорите, нема да влеземе во ЕУ“. Така што, оние кои се на власт мора да го носат товарот без калкулации дали после ќе ги изгубат изборите или не.

СП: Тоа е вашата порака до нашите власти?

– Да, но тоа е мојата порака до политичарите генерално и за овие конкретни прашања што ги поставувате. Инаку, има премногу калкуланти, оние кои мислат на себе. Што ми се случи мене? Најдоброто што го направив, а тоа беше борбата против корупцијата, ми се врати како бумеранг и тоа политички ме декапитализираше и во мојата партија пред сѐ. Но за ништо не ми е жал, ние станавме членка на ЕУ благодарение на тоа. Едно од големите искушенија за Хрватска беше соработката со Хаг и, повторно, владеењето на правото. Значи она што најдобро го работев ми се врати како бумеранг иако преживеав. Но не ми е жал. Во 2011 година кога сите ми велеа дека нема да влеземе во ЕУ, ние ги завршивме преговорите. Значи храброст меѓу политичарите на овие простори главно не гледам. Тие мора добро да промислат, да се советуваат и кога се работи за вашите уставни промени, да разговараат со сите уставно-правни експерти, со Европската комисија, да се обидат да добијат некакви гаранции и тогаш да пресечат. Ако е тоа најдобро што може да се направи за да се оди понатаму напред, тогаш тоа треба да се направи. Не е едноставно да се носи товарот на плеќи, но ако за државата и народот може да биде добро, некогаш треба да се жртвува сопствената политичка судбина.

СП: И, каде е сега Хрватска во однос на регионот?

Мора да кажеме дека самата Хрватска внатре, за жал назадуваше откако влезе во ЕУ и во владеење на правото и во чувањето на демократските институции. Но членка сме на ЕУ. Назадувавме пред сѐ во борбата против корупцијата. Во двете влади на Пленковиќ има повеќе министри кои се обвинети и на кои ќе им се суди отколку во сите претходни хрватски влади до сега. Првпат во историјата имаме актуелен министер кој практично од министерското столче е одведен во затвор. Нешто што за мене е скандалозно и незамисливо. Имавме и обвинета министерка од владата на Пленковиќ за незконско работење со европски пари. Тоа за мене е страшно. И на крајот кај нас и ден-денес тенкото парламентарно мнозинство има двајца пратеници кои се обвинети од УСКОК за злоупотреба на положбата и овластувањата што е за мене незамисливо. Затоа велам назадувавме, но ние сме членка на ЕУ, повлековме многу средства од таму, иако за жал досега не знаевме да ги искористиме. И велам дека во таа смисла Хрватска беше подобра во 2011 отколку во 2022 година.

СП: Сепак, влегувате во Шенген, па ќе имате евро… далеку сте од регионот.

– Точно, членството во ЕУ ни го донесе тоа. Хравтска е пример кои се придобивките од Унијата. Што се однесува до еврото, мислам дека не е момент за тоа. Јас потпишав во пристапниот договор дека Хрватска еден ден ќе го користи еврото. Но, некогаш. Мислам дека сега не е моментот поради инфлацијата, поради фактот дека огромен број луѓе живеат тешко, особено пензионерите кои ги има 1,6 милиони, луѓето со мали плати. Секој ден апсолутно се поскапува, а во моментот на почеток на користење на еврото уште повеќе сѐ ќе поскапи. А Шенгенот од една страна е добра работа, но од друга стануваме прв чувар на ЕУ. Сепак, кога би морала сѐ да повторам сѐ исто би направила.