Администрацијата на Бајден внимателно следи како Иран реагира на ненадејната смрт на претседателoт, очекувајќи да се одржи регионалниот статус кво, додека сè уште е претпазливи дека едно тврдење може да ги ескалира тензиите со Израел.

Засега, високи американски функционери не очекуваат многу – ако воопшто има – промени во начинот на политиката на Иран пред земјата предводена од исламистите да избере нов претседател по хеликоптерската несреќа викендот во која загинаа Ебрахим Раиси и министерот за надворешни работи Хосеин Амирабдолахиан, анализира „Политико“.

Врховниот водач на Иран Али Хамнеи (85) останува највисокиот авторитет во земјата. Непосредната политичка неизвесност се врти околу тоа кој ќе биде избран за следен претседател, ограничен процес кој ефективно го контролираат тврдокорните свештенички лидери во земјата. Подолгорочно прашање – за кое Иран веројатно е подобро подготвен – е кој ќе го наследи Хамнеи како врховен лидер: Раиси беше потенцијален кандидат и неговата смрт додава поголема неизвесност за наследувањето.

Вашингтон гледа како Иран се справува со политичката криза и што значи тоа за конкуренцијата на врховниот лидер, чие време може да зависи од здравјето на Хамнеи. Но, администрацијата на Бајден верува дека Иран ќе биде премногу зафатен со своите непосредни загатки за да направи големи промени во своите регионални политики, вклучително и неговата помош за прокси силите кои злоупотребуваат многу арапски држави, Израел и САД.

„Не се обложувам на какви било промени во политиката“, рече висок функционер на администрацијата, како и пет други кои добија анонимност за да разговараат за внатрешното размислување за чувствителната ситуација.

Метју Милер, главниот портпарол на Стејт департментот, во понеделникот изрази „официјално сочувство“ на администрацијата за смртта на Раиси и Амирабдолахијан, изјава што зачуди со оглед на тоа што двете земји беа противници со децении.

„Додека Иран избира нов претседател, ние ја потврдуваме нашата поддршка за иранскиот народ и неговата борба за човекови права и основни слободи“, рече Милер во изјавата.

Иран побара помош од Соединетите држави додека се обидуваат да ги најдат остатоците од хеликоптерот, рече Милер за време на брифингот со новинарите во понеделникот.

„Рековме дека ќе бидеме подготвени да помогнеме – нешто што ќе го направиме во однос на секоја влада во оваа ситуација. На крајот, главно од логистички причини, не бевме во можност да ја обезбедиме таа помош“, рече Милер.

Иако сега има чувство на смиреност, тоа не беше првичното чувство кога државните ирански медиуми првпат објавија за сомнителната смрт на Раиси.

Американските функционери ја поминаа неделата нервозно чекајќи информации од потрагата по исчезнатиот хеликоптер и со часови се прашуваа како падот може да ја промени динамиката на Блискиот Исток, пишува „Политико“.

Како што потрагата траеше речиси половина ден, американските власти исто така слушаа кого Иран (ако) може да обвини за несреќата, според тројца високи претставници на администрацијата кои не се овластени јавно да разговараат за внатрешни разговори.

Имаше страв дека Техеран брзо може да обвини дека Израел и САД го саботирале транспортот, иако немаше првични разузнавачки информации што сугерираат нешто друго освен несреќа при лоши временски услови.

„За малку, немаше да биде лудо и прашањето: Дали вака започнува Третата светска војна?““, рече еден од официјалните лица.

Говорејќи пред новинарите во понеделникот, министерот за одбрана Лојд Остин рече дека „САД немаа никаква улога во таа несреќа“.

Пред само неколку недели, откако Израел уби некои врвни ирански воени команданти во Сирија, Техеран возврати со лансирање повеќе од 300 беспилотни летала и балистички проектили кон Израел, некои од нив директно од Иран за прв пат откако исламистичкиот режим ја презеде власта во 1979 година, стои во анализата на „Политико“.

Претседателот Џо Бајден и нареди на американската војска да го спречи нападот во реално време, а помогнаа и некои арапски држави, помагајќи му на Израел да го заштити својот народ, воените инсталации и цивилната инфраструктура. Израел одговори со ограничен напад во близина на градот Исфахан, дом на воена база која ја вклучува иранската флота од борбени авиони Ф-14 Томкат.

Набргу потоа, иранските државни медиуми се фокусираа на враќање на нормалноста во земјата, знак дека одмаздата била доволно привлечна за домашната публика. Тензиите се смирија набргу потоа, а ниту САД, Израел ниту Иран немаа цел да ескалираат понатаму.

Како што се одвиваа настаните во неделата, американските власти чекаа да видат дали Иран ќе го обвини Израел наместо да каже дека не успеал да го заштити својот претседател, дали поради човечка грешка или употреба на стар хеликоптер, објаснија двајца официјални лица. Таква отстапка секогаш била малку веројатна. Сепак, сè додека Иран не ја префрли вината, шансите за поширок регионален конфликт останаа ниски, додаваат официјалните лица.

Остин, исто така, во понеделникот рече „продолжуваме да ја следиме ситуацијата, но немаме никакви сознанија за причината за несреќата во овој момент“, инцидент што тој го нарече „многу несреќен“.

Засега, Мохамед Мокбер, првиот потпретседател на Иран, служи како в.д. замена на Раиси додека не се одржат нови избори.

Иранските потпретседатели се релативно низок профил. Но, Мокбер веќе го привлече вниманието на администрацијата на Бајден за неговата улога во снабдувањето со беспилотни летала и ракети на Русија за употреба во војната во Украина.

Во октомври 2022 година, Мокбер беше еден од делегацијата на високи ирански функционери кои отпатуваа во Москва за да ја финализираат продажбата на ирански беспилотни летала и балистички ракети на Москва. Американските власти го осудија обезбедувањето оружје од страна на Иран за Русија, особено беспилотните летала што Русија ги користи за гаѓање на украинските градови и инфраструктура.

Поранешен член на медицинскиот кор на моќниот корпус на исламската револуционерна гарда на Иран за време на иранско-ирачката војна во 1980-тите, Мокбер е конзервативен политичар со длабоки врски со врховниот лидер, според извештаите на медиумите.

Тој имаше високи позиции во Сетад, конгломерат контролиран од Хамнеи кој беше вклучен во напорите за развој на вакцина против Ковид-19, како и во Фондацијата Мостазафан, добротворна организација исто така контролирана од Хамени, која е санкционирана од Министерството за финансии на САД.