Новата книга „Балкански вознеси“ на македонскиот писател и научен работник Васил Тоциновски, во издание на „Академска мисла“ од Скопје, ги проследува, толкува и вреднува заемностите меѓу балканските литерaтури. Делото содржи дваесет текстови во кои се осветлуваат помалку познати и се испишуваат нови страници за одредени движења, пројави и манифестации, автори и дела во македонската книжевност од втората половина на деветнаесеттиот век до денешно време.

Првите три книжевно-историски студии се посветени на браќата Константин и Андреја Д. Петкович, познати и почитувани дипломати на царска Русија. Низ досега непозната документација авторот понудува многу нови/комплетни биографски податоци за Константин, а од Андреја интересни и вредни дипломатски извештаи за босанско-херцеговската борба, позната како Невесињско востание. Преплетувањето потврдува како пишаниот збор на македонските просветители како руски дипломати во Хрватска, меѓу другото пишуваат за борбата на босанско-херцеговскиот народ за извојување на сопствените национални и социјални права и слобода.

Втората половина на 19 век ја одбележуваат Крсте Мисирков, Димитрија Чуповски и Петар Поп Арсов. Во нивната револуционерна, писателска и публицистичка дејност системно и аргументирано Тоциновски ги создава европските интелектуални профили со стожерната активност на државотворните елементи како стратегија на колективното македонствување во остварување на вековните идеали за сопствена државност.

Четирите текстови за Кочо Рацин претставуваат посебна целина во која се даваат нови сознанија од животот на писателот, како книжевен полемичар, од неговата трагична смрт и за љубовта со Невенка Вујиќ. Блаже Конески се расветлува со белешки од создавањето на неговата антологиска песна „Везилка“ и посветените песни на негови пријатели, соработници и блиски луѓе.

Посебно треба да се одбележат компаративните трудови за корчуланецот Петар Шегедин и велешанецот Јордан Леов за малограѓанштината / провинцијата во нивните романи и за сродноста на принцовите на метафората, македонскиот Радован Павловски и хрватскиот поет Срѓан Духовиќ.

Современата македонска книжевност е присутна и во трите завршни текстови; за животот и делото на прерано починатиот млад научен работник Искра Николовска-Нејашмиќ, за поезијата на македонските автори кои живеат и создаваат во странство и за актуелните или поточно песни посветени на скопјани.

Васил Тоциновски на триста страници во книгата „Балкански вознеси“ во денешното забрзано и превртено време е во потрага и пишува за автори и дела, појави и пројави, процеси и состојби кои градат мостови на пријателство, почит, доверба и соработка меѓу народите и државите.

Токму низ тие и такви егзистенцијални димензии авторовиот интерес и неговите вреднувања и расудувања како стожерна мера ги имаат и остваруваат естетските вредности како одредници на општочовечката, универзална мисла и смисла на зборот и неговото пресоздавање во литература.

(Текстот е објавен во „Културен печат“ број 208, во печатеното издание на весникот „Слободен печат“ на 8-10.12.2023)