Турција го најави почетокот на најобемниот и сеопфатен процес на реставрација на куполата на Света Софија, проект што напредува паралелно со остатокот од конзерваторските работи на иконскиот споменик во Истанбул, кои се во тек веќе една деценија.

Турскиот министер за туризам и култура Мехмет Нури Ерсој рече дека ова е „најголемиот процес на реставрација на куполата во историјата“, со цел да се зајакне нејзината отпорност на земјотреси и внимателно да се зачува првобитната состојба на верскиот објект.

– Ја штитиме историјата, ја носиме Аја Софија во иднината! Ги продолжуваме нашите реставраторски и зајакнувачки работи во Големата џамија Аја Софија, стара 1486 години, без да ја прекинуваме молитвата. Дел од овие работи ги завршивме, а останатите работи внимателно ги изведуваме – напиша министерот Ерсој на Икс.

Според турските власти, работата ќе се изведува на надворешната површина на куполата за да се избегне оштетување на мозаиците во внатрешноста на куполата.

Tarihe sahip çıkıyoruz, Ayasofya’yı geleceğe taşıyoruz! 🕌

1486 yıllık Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’nde, ibadete ara vermeden restorasyon ve güçlendirme çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Bu çalışmaların bir kısmını tamamladık, kalan bölümleri ise dikkatle yürütüyoruz.

Bu süreçte,… pic.twitter.com/YIcwaN2eW6

— Mehmet Nuri Ersoy (@MehmetNuriErsoy) April 14, 2025

Оловните слоеви ќе бидат отстранети, поправени или заменети, додека куполата ќе биде покриена со привремена челична конструкција и специјална церада за заштита на мозаиците од временските неприлики.

Според дизајнот, челична платформа висока 43,5 метри ќе биде поставена на четири главни столбови, што ќе овозможи паралелно спроведување на верските и реставраторски работи.

– Молитвата ќе продолжи, историјата ќе биде зачувана. Ние ќе ја заштитиме и ќе ја одржиме жива Аја Софија – напиша на Икс министерот Ерсој.

Проектот вклучува и научна анализа на претходните штети од земјотреси и пожари, како и симулации на големи земјотреси за идентификување и зајакнување на структурно слабите точки на споменикот.

Аја Софија ќе остане достапна за верниците и посетителите во текот на целиот реставраторски зафат. Овој факт го прави процесот технички покомплексен, како што истакнуваат научниците. Официјален временски рок за завршување на проектите не е даден, бидејќи се очекуваат можни доцнења поради непредвидени околности.

Света Софија низ историјата

Света Софија е изградена како христијански храм во 537 година од нашата ера, за време на владеењето на византискиот цар Јустинијан, и како таков функционирал до падот на Константинопол. Потоа импозантната црква била претворена во османлиска џамија и во 1935 година, во времето на Кемал Ататурк, станала музеј.

Во 2020 година, по одлука на претседателот Реџеп Таип Ердоган, таа беше вратена во употреба како џамија, одлука што предизвика меѓународни реакции и ги отвори прашањата за заштита на културното наследство.

Новата фаза на реставрација е дел од долгорочниот план на турската влада за промовирање и зачувување на Света Софија, во време кога споменикот продолжува да биде во центарот на политичката и културната дебата, внатре и надвор од Турција.