Во мултимедијалниот центар „Мала станица“ при Националната галерија на РСМ на 15 декември беше отворена изложба на дела од уметничката група „XXL“, создадена во 1994 година во Софија, Бугарија.

– По децениско меѓусебно непознавање (или делумно познавање) на тековните процеси во уметноста на двете земји, оваа изложба ја гледаме како уште еден чекор кон трајна соработка во областа на културата – истакнуваат од Националната галерија.

Во 1994 година, основачи на групата биле Свилен Стефанов, Генади Гатев, Хубен Черкелов, Иван Ќуранов, Косјо Минчев, Георги Тушев, Петко Дурмана и Слави Славов. Првиот манифест, „Клоца во грбот на инерцијата“, е напишан и објавен на почетокот на 1995 година во весникот „Култура“, а подоцна со додатоци се појавил и на страниците на „Литературен весник“. Името „XXL“ се поврзува и со галеријата што постоела помеѓу 1996 и 2003 година во Софија.

Имињата на некои од најпопуларните изложби на кругот „XXL“ се „Нова бугарска ликовна уметност“ (1996), „Косјо, Хубен, Тушев“ (1997), „Димензии на насилството“ (1998), „Гангстарт“ (1998), „Бугарскиот пејзаж како метафора“ (2001) и „Нови радикални практики“ (од 1997 до 2001 година). Галеријата „XXL“ била затворена во 2003 година, од страна на регионалниот управител на Софија, по изложбата во галеријата насловена како „AntiSax (Нова политичка уметност)“.

– Во општата слика на бугарската уметност, оваа група е еден од првите примери на самостојна уметничка дејност надвор од постојните институционални структури. Уште како студенти, тие навлегуваат во јавниот простор радикално и нецеремонијално. Денес нивното творештво може да се гледа со пообјективен поглед, исчистен од филтерот на емоциите и екстравагантниот дух на 90-тите. Изложбата во Националната галерија во Скопје не е реконструкција на феноменот „XXL“ – тоа би била голема реконструкција на десетици дела, од кои некои повеќе не постојат. А освен тоа, тие беа само дел од севкупното радикално однесување. Оваа изложба е повеќе реминисценција и обид за подоцнежно разбирање на промената што оваа група ја предизвика во современата бугарска уметност – објаснуваат од Националната галерија.

Изложбата во Скопје го истакнува, главно, актуелното творештво на групата; покрај основачите, на неа се претставени и автори кои се вклучени во нејзините активности низ годините – Росен Тошев, Димитар Јаранов, Георги Ружев, Борис Сергинов, Красимир Добрев, Дејвид Д’Агостино. Голем број автори соработувале низ годините со групата, а десетици отвориле самостојни изложби во просторот на галеријата „XXL“.

Како дел од Годишната програма на Националната галерија на Република Северна Македонија, проектот е поддржан од Министерството за култура. Реализацијата на изложбата добила поддршка и од Државниот институт за култура при Министерството за надворешни работи на Република Бугарија и Културно-информативниот центар на Бугарија во Скопје.

(Текстот е објавен во „Културен печат“ број 159, во печатеното издание на весникот „Слободен печат“ на 17-18 декември 2022)