Минатата 2023 година беше особено креативна за Милена Сиљаноска, бидејќи доби „Антев златник“ за стихозбирката „Болопадание“, а во декември го промовираше и својот прв роман „Ронлива“.

Младата поетеса и писателка Милена Сиљаноска длабоко го чувствува светот во кој живее, а особено емотивно го разоткрива светот во себе. Оттаму потекнуваат сите зборови, соништа и воздишки што многу искрено ги забележува во своите книжевни дела.

Крајот на 2023 година го одбележа промоцијата на твојот прв роман „Ронлива“ во издание на „Три“. Колку време го „сонуваше“ романот, имајќи предвид дека првиот збор во романот е „сонувам“?

– Како секое утро што го почнувам излегувајќи од лушпата на соновите, така и романот го почнав со зборот „сонувам“, определувајќи го целиот како едно своевидно сновидение. „Сè е само в сонот сон“, запишал Едгар Алан По во една од моите најдраги негови песни, па така, и оваа книга ја доживеав како сон во сон проткаен од низа мои записи од Дневникот на сонови што го водам. Сонувањето е морнар, а реалноста е брег. Долго време поминав лутајќи по морето, а на брегот престојував кусо.

Самиот процес на запишување траеше само неколку месеци. Но романот се пишувал и ‘ртел во мене уште од моето спознавање на светот, уште од мојот прв жив спомен од гласот на мајка ми додека ме успива. Пишувам без план, потребно ми е само целосно душевно да се вложам во писмото, да направам размена на духот од една до друга форма. Ние сме палимпсести – само ги услишуваме зборовите што веќе ни се запишани врз нас. Целото творење беше како еден долг сон. Го сонив, го пуштив да живее свој живот и сега се вратив на спиење.

Рецензентот Никола Пијанманов посочува дека станува збор за „поетски роман што протекува преку внатрешниот шепот на главниот лик“ и дека ракописот е пишуван „по тактот на срцебиењето“. Како од внатрешноста на душата се плетеше содржината?

– Прочитот на Никола Пијанманов, како уметник и човек што сè што создава, создава од најдлабоките бездни на својата душа, за мене е многу значаен. Неговата рецензија ми беше рефлексија дека сум успеала да составам едно огледало од стакленцата што мислев дека ги загубив низ годините. Спомените на кои мислев дека не се сеќавам, чувствата за кои си мислев дека не ги познавам. Содржината ја плетев осветлувајќи ги пукнатините не за да ги пополнам, туку за да можам добро да ја видам празнината и каква е таа – како розата и како целото постоење. Полна со противречија. Со цвет и со трње. Овој роман е само еден дијалог на еден со друг дел од мојата душа. Содржината во него е чувствена катарза што ја доживував пишувајќи.

Можеме ли насловот „Ронлива“ да го толкуваме и како самоидентификациски знак?

– Секако, но не со мене како земски човек во тело, туку како душа што кружи низ времето. Некое јас за кое, можеби, сум уште незнајна – не јас како Милена, туку како есенски лист што во себе ја содржи својата ронливост, ранливост и сонливост, кој паѓа во длабока есен, како песок, прашинка, благата светлина на светулките – секое ситно нешто, кое никогаш не е ништо. И најситните и најголемите лисја се ронливи. Некои си одат порано, некои подоцна, исто како и луѓето. Но на крајот, сепак си одат.

Ронливоста не е синоним за слабост. Понекогаш поиздржливи се оние дрвја кои имаат тенки стебла, но кои се виткаат на ветрот фаќајќи го неговиот правец. „Ронлива“ како придавка е во исчекување на својата именка. Недореченоста е гласно допишана во нечујната издишка на „Девојката што чека“, скулптурата од Никола Пијанманов што е на корицата на романот. Таа е ликот на секоја (ронлива) душа осудена на вечно чекање.

На поетски план минатата година ја доби наградата „Антев златник“ за стихозбирката „Болопадание“. Какво чувство ти создава раѓањето на стихот?

– Зборот е вечен, а телото е привремено. Затоа создавањето на зборот подразбира поделба на бескрајната душа и земското телствување. А ако секоја смрт е ново раѓање, тогаш што претходи на раѓањето на зборот? Затоа, болката и страдањето се неизбежни при создавањето на стихот во кое ние сме и родилката и плодот. Но освен тоа, создавањето на песната ми прави да се чувствувам како добар ловец. Поетот мора да биде ловец – да го наслушне и од далечина звукот на клепалото што навестува песна, да го дофати зборот што не е кажан, сликата што не е врамена – како тишината, како обичните утра во кои капките тропаат по лимот од тремот, мокрите алишта што се сушат на ветрот…

Се сеќаваш ли што беше клучно во одлуката да се запишеш и да дипломираш на Катедрата за општа и компаративна книжевност на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ при УКИМ во Скопје?

– Уште од приспивните песни на мајка ми, книжевноста без оглед на формата во којашто била или е, е мојот живот. Сметав, и добро сум предвидела, дека Катедрата за општа и компаративна книжевност може најмногу да ми помогне што е можно подлабински да навлезам во читањето, теоријата на пишувањето, уметноста, интертекстуалноста. Таму се оформив како книжевник и како човек.

Целиот факултет за мене е светилиште. Сите професори од мојата катедра се патокази. Секој што влегува во просториите на ОКК има голема љубов кон книгите, а нема посилно нешто од возвратена љубов. Професорите на своите студенти им даваат калап, но без да го одредат типот на чевличе. Нè насочуваат, но без да ставаат граници, целосно прифаќајќи ја и давајќи ја слободата која е нужна за уметноста и уметникот.

Работиш како уредник во издавачката куќа „Три“. Колку во твојот случај животот и работата се надополнуваат едно со друго?

– Во „Три“ секојдневно учам многу – за книжевноста, за создавањето, за јазикот, за животот. За мене сè е едно течение, мојата река нема притоки, целата вода се слева во истото корито. Сè е испреплетено, како пајажина. Бескрајно сум благодарна на „Три“ што цел пат е до мене и со мене, што ми е дом. „Три“ е гнездо на многу писатели, преведувачи и уметници, во кое секој ја носи својата сламка и го прави поцврсто. Да се биде дел од тоа гнездо е благослов.

Благодарение на мојата професија ниту еднаш во денот не морам да се будам. Работата во „Три“ ме учи како будно да ја следам реалноста, а истовремено и да не престанам со сонување. „Спијачите си спијат, сонуваат само сонувачите“, како што опејува Влада Урошевиќ.

(Разговорот е објавен во „Културен печат“ број 212, во печатеното издание на весникот „Слободен печат“ на 06-08.01.2024)