Младата танчарка Ивана Балабанова има исклучителна привилегија да биде дел од инсталација во рамките на ретроспективна изложба на светски познатата уметница Марина Абрамовиќ во „Кунстхаус“ во Цирих.

Македонската танчарка и кореографка Ивана Балабанова замина во Цирих на мастер студии за кореографија, а истовремено стана дел од изведувачите на живи инсталации на ретроспективна изложба на Марина Абрамовиќ.

Како се случи да учествуваш во инсталацијата на Марина Абрамовиќ?

– Има некои нешта кои едноставно ни припаѓаат. Но, за да објаснам што мислам со ова, би морала да се вратам на почетокот. Во 2019 година, додека бев на гостување во Белград, на Фестивалот за кореографски минијатури, имав прилика да ја посетам ретроспективата на Абрамовиќ во Музејот на современа уметност. Се сеќавам дека имав многу измешани чувства и безброј прашања за она кое го доживеав, но, би рекла дека уште тогаш внатрешното чувство што преовладуваше беше љубопитноста. Како некој што се занимава со танц и изведбена уметност, идејата за пречекорување на границите и пласирање на телото во служба на уметничка идеја, а дотолку повеќе социјална критика, пресликува поинаква предаденост на вокацијата.

Така, пет години подоцна, додека ги завршував своите мастер студии по кореографија на Универзитетот за уметности во Швајцарија, го видов отворениот повик од „Кунстхаус“, Цирих. Иако во моментот бев прилично зафатена и работев на својата дипломска кореографија „Сеќавање на иднината“, едноставно почувствував дека треба да се пријавам. Немав можност многу да се подготвувам за апликацијата, па во мотивациското писмо споделив сè што вистински чувствувам, токму онака како што го чувствував. Во тој момент можев да се видам себеси како дел од процесот. По одредено време, тие ја направија првата селекција и ме повикаа на аудиција, а непосредно по нејзиното завршување, добив потврден одговор за моето учество. Дури подоцна дознав дека биле пријавени 860 кандидати, а избрани сме само 23.

Низ каков процес помина и за каков проект точно станува збор?

– Иако не можам премногу да зборувам за сиот процес, бидејќи одредени нешта се доверливи, она што можам да го споделам е дека колку што беше предизвикувачки, толку беше и едноставно. Процесот се одвива во неколку фази, а започна на крајот на септември со резиденцијата „Чистење на домот“.

Резиденцијата се реализираше во хотел близу Алпите на 1400 м надморска височина, а подразбираше петдневно постење без храна, зборување и електронски уреди, за кое време започнавме и со испробување на дел од задачите кои се дел од нејзината практика. Иако сите бевме уплашени за постот, всушност тоа беше најлесниот дел, а она што навистина беше предизвик беа задачите. Истите подразбираат повеќечасовно изведување на одредена задача, која навидум изгледа едноставно, но, поради времетраењето ги предизвикува сите капацитети на телото.

Иако станува збор за радикален пристап, во својата суштина е доживување кое засекогаш ќе го паметам. Почнувајќи од начинот на запознавање на 23 лица во тишина, до спознавањето на своите граници и издржливоста на телото, научив многу нешта за себе и благодарна сум што имав прилика барем за момент да избегам од хаотичноста на светот и да бидам со себе.

Во моментов ги завршуваме последните проби во музејот и тоа, пак, е искуство само за себе. Да се биде дел од таква институција и неверојатна организација секојдневно ме потсетува на тоа колку сум среќна и привилегирана онаму каде што сум во моментот. Навистина, во секој момент сме комплетно згрижени и за нас работат безброј посветени луѓе, тим од неверојатни врвни изведувачи околу мене.

Кога и каде ќе има презентација на проектот?

– Отворањето на ретроспективната изложба во Музејот на уметности во Цирих („Кунстхаус“) ќе се реализира на 24 октомври, а истата подразбира прикажување на голем број дела на Марина Абрамовиќ, од кои дел живи инсталации со нас, и тоа: „Imponderabilia“, „Luminosity“, „Work Relation“ и „Artist Must Be Beautiful“. Ретроспективата ќе биде отворена до средината на февруари 2025 година.

Пред неколку месеци имаше емотивно збогување со танцовиот културен центар „Битрикс“. Какви наследници остави зад себе?

– Она со кое се збогував е школата за танц во рамките на „Битрикс Културен центар“, или со своите ученици, а дел од нив сега веќе пријатели и колеги. Со своето заминување во Швајцарија, ми беше јасно дека во оваа фаза во животот морам да пуштам некои нешта од себе, едно за да се отвори простор на помладите да ги реализираат своите замисли, а друго, поради неопходноста од приоретизирање на други нешта.

Дополнително, за себе верувам дека е неопходно да ги правам оние нешта каде што чувствувам дека мојата душа припаѓа, а во таа смисла, во изминатите години почувствував потреба за промена. Во 15 години од постоење на школата верувам дека постигнавме значителен напредок и проактивен пристап во афирмирањето на танцовата уметност, а со останатите центри имавме успешна и предизвикувачка соработка.

Среќна сум што денес има многу млади со неверојатен квалитет, а танцовата школа ќе продолжи под раководство на Ива Георгиева, со поддршка од Надја Лукановска и Никола Игновски. Сепак, она од кое не заминувам, туку напротив, ќе ги вложам своите напори да порасне е функционирањето на центарот како простор за изведбени уметности по одредени успешни примери од светот. Оваа приказна допрва ќе ја развиваме, а со идеја да се отворат многу можности за уметниците кои работат во изведбените уметности.

Кои се новите проекти на кои работи „Битрикс“?

– Во контекст на претходното, а со идеја да се развијат многу нови програми достапни за локалните уметници во нашата земја, веќе започнуваме соработки со Универзитетот за уметности во Цирих, Универзитетите „Фонтис“ и „Кодартс“ од Холандија, организацијата „Танц+Цвики“ од Цирих, каде ќе бидам уметнички директор на танцовата програма, како и неколку други организации од Швајцарија. Дополнително овие проекти подразбираат и соработка со локалното средно училиште за модерен танц „Илија Николовски – Луј“ и Универзитетот „Гоце Делчев“ – Штип и Катедрата за современ танц предводена од Рисима Рисимкин.

Среќна сум за сите овие можности и имам големи надежи дека оние неколку уметници што се пробиваме на сцената надвор од нашата земја, на долг рок ќе успееме да придонесеме за развојот на истата дома. Така, наскоро започнува деветтото издание на платформата „Битрикс спешлс“, каде што имаме гости од Украина, Холандија, Австрија и над 15 предавачи од РСМ, а непосредно потоа и две уметнички резиденции во соработка со Универзитетот „Фонтис“ со програма предводена од г-ѓа Мааике Фекес. Здравје, во 2025 година ќе го реализираме и јубилејното десетто издание на фестивалот „Битрикс Танцова лига“.

Покрај соработката со Марина Абрамовиќ, каде се наоѓаш во овој период и какви се твоите лични предизвици?

– Со самото заминување во Цирих, пред мене се отвори еден нов свет полн со предизвици, но, и постојан потсетник за мојата љубов кон изведбената уметност. Процес кој подразбира длабоко истражување на своите капацитети, квалитети, стравови, понатаму преиспитување на сиот културолошки и наследен багаж, како и еден нов, драгоцен пристап во спознавањето на себеси и потребите на моето тело или телото како такво. Во таа смисла, би рекла дека пред сите професионални достигнувања и предизвици ова е процесот кој го одбележува овој дел од мојот живот, градејќи го својот живот во две комплетно различни земји.

Истовремено, се случуваат многу нешта кои ме радуваат и прават да се чувствувам благодарно, а тоа, секако, подразбира и работа на голем број уметнички проекти. Ова лето ја реализирав својата интернационалната турнеја во Мексико, Ст. Петерсбуг и Берлин претставувајќи ги делата „Код 9“ во соработка со Алесандро Ола и „my blood, my politics“ во продукција на „Танц Бункер“.

Понатаму, неодамна завршивме со снимањето на „Лима“, првиот посериозен танцов филм во соработка со Батухан Ибрахим, а на 30 октомври ќе се реализира и премиерата на аудиовизуелниот проект во соработка со композиторот Пол Таро Шмидт. Во ноември ќе гостувам во театарот „Лихтхоф“ во Хамбург со делата „Код 9“ и дует верзија од делото „Лиминално тело“ заедно со танчарите Стефани Шааршмидт и Тереза Лазарев, светло дизајнерот Игор Митрeвски, композиторот Алесандро Ола и костимографот Маја Ѓуреска. Во 2025 година следуваат уште многу проекти со соработници од РСМ и Швајцарија, кои со нетрпение ги очекувам.

(Разговорот е објавен во „Културен печат“ број 252, во печатеното издание на весникот „Слободен печат“ на 19-20.10.2024)