Како што последната фаза од антикорупциската акција на кинескиот претседател Си Џинпинг го прекинува банкарството на високо ниво и елитните нуклеарни ракетни сили, некои се прашуваат кога може да заврши. Одговорот е: нема. Таа стана столб на системот на управување за лидерот на Кина.

И, бидејќи антикорупциската акција беше искористена за да се отстрани секого со дури и најмало навестување на тенденција да се оттргне од својот начин на вршење на работите, Си понекогаш се карактеризира како фигура слична на Сталин, пишува Би-Би-Си. Но, има и такви кои не гледаат така.

„Си можеби е параноичен во врска со корупцијата на високо ниво, но неговиот страв не е заблуден. Корупцијата од која се плаши е секако реална. Веројатно е исто така точно, се разбира, дека Си капитализираше од репресијата за да стекне политичка предност“, вели Ендрју Ведеман, раководител на кинески студии на Државниот универзитет во Џорџија.

Под претседавачот Мао, филозофијата била дека корупцијата може да се контролира со негување љубов кон Партијата. Потоа, за време на ерата Денг Сијаопинг и Џијанг Земин, се појавила идејата дека, ако им дадете на луѓето подобро живеење, тие ќе имаат помала мотивација да дејствуваат коруптивно.

Во времето на Ху Џинтао, повеќето Кинези имале многу подобар живот, но имало и такви кои сакале повеќе и биле подготвени да користат бескрупулозни средства за да го добијат тоа, повторно зголемувајќи ја измамата во широки размери.

Сега се чувствува дека претседателот Си се вратил до начинот на кој Мао ги правел работите, ставајќи огромен акцент на лојалноста на партијата за да се реши проблемот.

И токму преку Партијата се започнуваат овие кампањи, со истраги кои се вртат околу наводните прекршувања на нејзините сопствени прописи. Ефективно се работи за организирана политика со тоа што Партијата води истраги како што сака.

„Луѓето едноставно исчезнуваат“

Тоа може да го направи затоа што повеќето луѓе со позиции на високо ниво во кинеското општество се членови на Комунистичката партија – без разлика дали се во финансиски институции, спортски организации, владини оддели или универзитети.

Но, штом сте член, имате ризик да се соочите со обвиненијата за партиска дисциплина кои понекогаш се многу нејасни, па дури и се однесуваат на прашања за личниот морал и доведување на Партијата во омаловажување. Во текот на овој процес, тимовите од страшната Антикорупциска комисија едноставно ги  тераат луѓето да „исчезнат“.

Во теорија, нивните семејства треба да бидат информирани пред да бидат однесени на испрашување на тајни локации, но нема гаранција дека тоа ќе се случи. Еден ден едноставно јавноста повеќе не ги гледа, а следниот ден се претпоставува дека тие се испрашувани на неопределен период, без правно застапување или надворешна одговорност.

И, иако ова треба да ја исчисти економската интеракција за да се одвива понепречено, репресијата може да има спротивен ефект.

„Тоа го намалува поттикот да се биде креативен, да се биде претприемач и да се преземе ризик, што беше движечка сила на економскиот раст [на Кина] од 1979 година“, изјави за Би-Би-Си политикологот Линет Онг од Универзитетот во Торонто.

Ќе го слушнете изразот „лежи рамно“ што се користи многу во денешна Кина. Тоа понекогаш се однесува на оние во нивните 20-ти кои се откажуваат од „трката на стаорци“, додека живеат во домот на нивните родители и ги трошат часовите играјќи видео игри без големи амбиции во животот затоа што не можат да видат позитивна иднина.

Но, исто така се користи за да се опишат службениците во државните претпријатија или приватниот сектор кои само работат доволно за да ги задржат своите работни места, ништо повеќе, ништо помалку. Тие сметаат дека е премногу ризично да се истакнат со притисок за иновации или да се појавуваат премногу амбициозни.

„Си сака службениците да бидат чисти и вредни. Но, со тоа што Си се фокусира на корупцијата, тие сами „ќе си легнат“. Повеќе од 10 години и службениците се навикнаа на тоа. Ако ме бркате да работам, ќе вложам малку повеќе труд“, вели Денг Јувен, кој некогаш бил уредник на влијателниот весник на Комунистичката партија Студи тајмс.

Големи пари, огромни мито

Но, разрешувањата од висок профил во последниве месеци во финансискиот сектор се поинаква работа, а се однесуваат на високи директори кои се обвинети дека се многу активни поради погрешни причини. Меѓу оние кои се вмешани за наводно земање огромно мито се поранешни претседатели на големи банки и некогашни регулатори. Над сто службеници од финансискиот сектор се казнети во текот на изминатата година.

„Премногу функционери беа вклучени во финансиска корупција во текот на многу децении. Невозможно е да се исчисти ова за една или две години“, вели Денг. „Банкарството беше голема цел минатата година. Тоа ќе биде и оваа година и истото и за следната година“.

Според професорот Ведеман, „треба да очекуваме голема корупција во банкарскиот сектор бидејќи, на крајот на краиштата, банките се таму каде што се големите пари“.

Меѓутоа, ако банкарството е местото каде што се парите во Кина, крајната моќ е кај војската. Народноослободителната армија не е армија на земјата, таа е армија на партијата и ја држи во апсолутна контрола.

Така, чистката на генералите кои раководат со нуклеарните ракетни сили, како и онаа на министерот за одбрана, Ли Шангфу, покажа колку сериозна стана битката за корупција во Кина – со бескрупулозните процеси на набавки, наводно, што ја туркаат неисправната опрема до крај во нуклеарниот арсенал.

Алфред Ву од школата за јавна политика Ли Куан Ју вели дека корупцијата во ракетните сили тешко би го погодила Си.

„Тој имаше многу големи надежи за ракетната сила“, изјави професорот Ву за Би-Би-Си. „Ако имам многу силна ракетна сила, тогаш, во иднина, ако имам војна со Тајван, тоа може да биде апсолутно инструментално“.

Сепак, аналитичарите кои ја набљудуваат антикорупциската акција во Кина идентификуваа пропуст во пристапот на Си во форма на целосно отсуство на какви било системски промени кои би можеле да се справат со овие проблеми на долг рок.

„Партијата, и покрај нејзините напори да го развие својот регулаторен апарат и правилата за дисциплинска инспекција, итн., не успеа да ја спречи корупцијата. Доколку Партијата останува единствена структура за пристап до државните ресурси, таа не може да ја спречи инфраструктурната корупција“, вели професорот Пајет.

Некои други земји воведоа вистински независни антикорупциски тела, ја зголемија транспарентноста, го подобрија владеењето на правото и овластија независни медиуми да известуваат за корупција. Кина не направи ништо од тие работи.

Наместо тоа, Комунистичката партија се полисира. Она што преостанува е бескрајна потрага по лоши јаболка без стратегија за да се спречи нивното испаѓање на прво место.

Покрај ова, според Ведеман, социјалните ставови исто така треба драстично да се променат: „Намалувањето и контролирањето на корупцијата не бара само промени во законите, регулативите и надзорот, туку и подлабоки промени во културата на службеноста и социјализацијата на новите генерации за кои корупцијата веќе не е стандардна и прифатлива практика“.

Сеопфатната антикорупциска акција на Си, исто така, потенцијално ги натера некои функционери да се исплашат да зборуваат, особено оние блиски до него, кои наводно му даваат искрени и бестрашни совети.

За многумина, ова стана очигледно по три години од ковид кризата, кога остатокот од светот повторно се отвори, но Кина остана затворена и силно ограничена дури и со тенкирањето на економијата.

„Без сомнение дека има паметни луѓе околу него“, додава Онг, „Но, неговото инсистирање на нула-ковид додека не избија масовните протести, ми сугерира дека оние што ја разбираат економијата навистина немаат негови уши“.

До одреден степен постои верување дека сите функционери се корумпирани (без разлика дали се „тигрите“ на високо ниво или „мувите“ на пониските скалила) и дека оние кои се издвоени се, од која било причина, закана за Си.

Се проценува дека пет милиони луѓе биле казнети на различни начини за време на репресијата, при што некои добивале предупредувања или парични казни, а други добиле тешки затворски казни или дури и смртна казна.

Но, наместо да се негува верувањето дека со земјата се управува добро, многумина веруваат дека тоа го уништува и угледот на Партијата кај пошироката јавност.